Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti



Download 13,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet260/365
Sana30.12.2021
Hajmi13,37 Mb.
#98245
1   ...   256   257   258   259   260   261   262   263   ...   365
Bog'liq
[O`lmasova M 1-qism]

A'=  F V h   ~  А,)  =   -   F'Ah. 

(39)

180- rasm.

Bu holda porshen ostidagi gazga jism lardan energiya 

uzatiladi.  D em ak,  bu vaqtda gaining ichki energiyasi 

ortadi.  M a’lum ki,  ish  energiyaning  o ‘zgarishini 

es^ =


"  

xarakterlaydigan  kattalik  b o 'lib,  energiya  m anfiy 

qiymatga ega b o ‘lishi  m um kin emas.  Shunday ekan, 

ishning  m usbat  yoki  manfiyligi  faqat  porshenning 

yuqori  yoki  pastga  qarab  harakatlanishiga  bogMiq 

boMadi.


Sistem aning  ichki  energiyasini  o ‘zgarti rish ning 

ikkinchi  usuli  unga  issiqlik  uzatishdir.  Ish  bajar- 

m asdan  turib  jism   ichki  energiyasining  o'zgarish 

jarayoni  issiqlik  uiatish  deyiladi.

G az  qam algan  silindr  porshenini  q o 'zg 'alm as  saqlab,  alanga 

yordamida isita boshlaylik ( 180-  rasm).  Bunda gazning temperaturasi 

ortishi bilan gaz  m olekulalarining harakat tezligi ortadi,  binobarin, 

ularning kinetik energiyasi ortadi.  Shuningdek,  tez harakatlanuvchi 

m olekulalar  bir-biriga  ko‘proq  yaqinlashishi  natijasida  m oleku- 

lalararo  ta ’sir  kuchayadi,  bu  esa  ularning  o ‘zaro  ta ’sir  potensial 

en erg iy alarin in g   ortishiga  olib  keladi.  D em ak ,  gazning  ichki 

energiyasi  ortadi.  Issiqlik  uzatish  jism lar  bir-biriga  bevosita  tegib 

turganda  (plita  ustidagi  choynakning  isishi),  bir-biridan  m a ’lum 

uzoqlikda boMganda (buyum larning pechka yoki  quyoshdan  isishi) 

ham   ro ‘y  berib jism ning  ichki  energiyasini  o ‘zgartiradi.

D em ak,  ish  bajarish  yoki  issiqlik  uiatish  yoMi  bilan  jism ning 

ichki  energiy asin i  o 'z g a rtirish   m um kin  ekan.  Jism ning  ichki 

energiyasi ortsa, u atrofdan  m a’lum  miqdorda energiya olgan bo'ladi; 

aksincha,  ichki  energiyasi  kam aysa,  jism  o 'z   energiyasining  bir 

qismini  atrofga  bergan bo'ladi.  Jism ning  issiqlik  uzatish jarayonida 

bergan yoki  olgan  energiyasi  issiqlik miqdori deb  ataladigan  alohida 

fizik  kattalik bilan  o'lchanadi.  Issiqlik m iqdori,  odatda  Q harfi  bilan 

belgilanadi.

Issiqlik  m iqdorining  birligi  ish  birligining  o 'z i,  ya’ni jouldir.



332


Jism lar  va  jism   qismlari  orasida  issiqlikni  bir-biriga  uzatilish 

hodisasi  issiqlik  almashinuv deyiladi  va  u  tabiatda  quyidagi  usullar 

bilan amalga oshadi:  konveksiya,  issiqlik o'tkazuvchanlik va nuiianish. 

Bu  sanab  o 'tilg an   issiqlik  alm ashinuv  turlari  jism lar  yoki  jism  

qismlari  orasida  tem peratura  farqi  bo'lgandagina  am alga  oshadi. 

T em peratura  farqi  katta  b o ig a n d a  jarayon  intensiv  (jadal)  ketadi. 

Jismlar yoki jism qismlari orasida tem peratura tenglashganda issiqlik 

alm ashinuv  to'xtaydi  va  bu  holat  issiqlik  m uvozanati deyiladi.




Download 13,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   256   257   258   259   260   261   262   263   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish