Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

328

---

qattiq  bog'lanishda  boMavermaydi,  ular  bir-biriga 

д 

n isb atan   siljish i,  x u su sa n ,  y a q in la sh ish i  (1 7 8 - 

rasm , 

b 

h o i)  yoki  u zo q la sh ish i 

( d  

h o i),  y a ’ni 

tebranm a  harakat  qilishi  m um kin.  Bunday  h old a 

h) 

m olekulaning vaziyatini to'la aniqlash  uchun yana 

bitta koordinata kerak bo'ladi, bu—atom lar orasidagi 

j/^>- 

r

 m asofadir  (1 7 8 -  rasm, 

a

  h oi).

D e m a k ,  u m u m iy  h old a  ikki  atom li  m olek u la

lr, 

>r

9 *

oltita erkinlik  darajasiga:  /.=  3,  /ayl= 2 va  iXch = 

\ 

ga 

178-  rasm. 

ega bo'ladi.

Agar molekula qattiq bog'lanm agan  n ta atom dan tarkib topgan 

b o 'lsa  (m asalan,  m etan  C H 4,  etil  spirti  C ,H sO H ),  bu  m olekula 

3

  n  ta  erkinlik  darajasiga  ega  bo 'ladi  (chiinki  har  bir  ato m n in g  

uchtadan  erkinlik  darajasi  bor). 

Bu  erkinlik  darajalari  sonidan 

uchtasi  ilgarilanm a,  uchtasi  aylanm a  erkinlik  darajalari  bo'lsa, 

qolgan  3w

—6

 tasi  tebranm a erkinlik darajalari  bo'ladi.

K o 'p   hollard a,  xususan,  uy  te m p eratu rasi  va  u n d an   past 

tem p eratu ralar  sharoitida  m olekulalarning  teb ran m a  harakatlari 

uyg'onm aydi.  Y etarlicha  yuqori  tem p eratu ralard ag in a  m oleku­

lalarning  te b ra n m a  h arakatlari  sodir  b o 'lad i.  Shu  sababli,  biz 

ilgarilanma va aylanma erkinlik darajalari  soni bilan cheklanam iz.