Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

8 1 -   § .  Suyu q lik   va  ga zlar  uchun  A rxim ed  qonuni

Agar suyuqlik  ichiga  biror qattiq jism  botirilsa,  uning  sirtlariga 

suyuqlikning  bosim  kuchlari  t a ’sir  qiladi.  C huqurlik  ortib  borgan 

sari  bosim   h am   ortib  borishi  sababli  jism ning  pastki  qism iga 

y u qo ri  q ism ig a  n isb a ta n   k a tta ro q   k u c h la r  t a ’sir  q ila d i.  Bu 

k u c h la rn in g   ten g   t a ’sir  e tu v ch isi  y uq o rig a  q arab   y o 'n a lg a n  

b o 'la d i.  S u y u q lik k a  b o tirilg a n   jism g a  t a ’sir  e tu v ch i  b o sim  

kuchlarining  teng  ta ’sir  etuvchisi  suyuqlik  ichidan  jism ni  itarib 

chiqaruvchi  kuch  bo'ladi.  G az  ichida  turgan jism larga  ham   ulam i 

gaz  ichidan  itarib  chiqaruvchi  kuch  t a ’sir  qiladi.  Jism ni  suyuqlik 

yoki  gaz  ichidan  itarib  chiqaruvchi  kuchni  uni  qanday  hisoblash 

m um kin  ekanini  ko'rsatib  bergan  qadim gi  yunon  olimi  A rxim ed

sharafiga  Arximed kuchi deb  ataladi. 

Bu  kuchning  kattaligini  aniqlaylik.

M a s a la n i 

s o d d a l a s h t i r i s h  

m aqsadida 

p arallelep ip ed   s h a k ­

lidagi jism  suyuqlikka  botirilgan  deb 

o la y lik .  Bu  ji s m n in g   a s o s la r i 

su y u q lik   sirtig a   p a ra lle l  b o 'ls in  

(141-  rasm).  Jism ning  yon  sirtlariga 

t a ’sir  qiluvchi  F3, 

f

4 ,  F

s

  va  Fb 

b o sim   k u c h la r i  ju f t - ju f ti  b ila n  

o 'z a r o   te n g   va  b ir-b irin i  m u v o - 

zanatlaydi.  U larning  ta ’sirida  jism 

faqat  siqiladi.

Jism ning  yuqori  sirtiga  h x  b a ­

la n d lik k a   ega  boM gan  s u y u q lik