Шоиста содщова мактабгача педагогика


-§. Мактабгача ёшдаги бола шахсининг



Download 13,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/227
Sana16.04.2022
Hajmi13,8 Mb.
#556265
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   227
Bog'liq
Мактабгача педагогика Содиқова Ш

3-§. Мактабгача ёшдаги бола шахсининг
шаклланиши ва ривожланиши
Режа:
1. Мактабгача ёшдаги бола шахсининг ривожланиши.
2. Мактабгача ёшдаги бола шахси ривожланишига таъсир этувчи 
омиллар.
3. Ривожланишнинг ёш ва узига хос хусусиятлари.
Таянч тушунчалар: 
бола, мактабгача ёшдаги бола, ривожланиш, 
мактабгача ёшдаги боланинг ривожланиши, омиллар, мактабгача 
ёшдаги боланинг ривожланишига таъсир этувчи омиллар, ёш, 
хусусиятлари.
Фойдаланиш учун адабиётлар:
1. Болажон таянч дастури. - Т.: “Sano-standart”, 2010.
2. Козлова С.А., Куликова Т.А. Дошкольная педагогика. - М.: 
“ACADEMA”, 2000.
3. Мактабгача ёшдаги болалар таълим-тарбиясига куйиладиган 
давлат талаблари. - Т.: УзПФИТИ, 1999.
4. Мактабгача педагогика. - Т.: “Укитувчи”, 1991.
5. Мактабгача таълимнинг давлат стандарта. - Т.: УзПФИТИ, 1995.
6. Узбекистон Республикасининг Мактабгача таълим концепция си.
- Т.: “Fan va texnologiya” нашриёти, 2011.
“Ш ахе”
тушунчаси инсонга 
тааллукли булиб, психологик 
жихатдан 
тараккий 
этган, 
шахсий хусусиятлари ва хатги- 
харакатлари билан бопщалардан ажралиб турувчи, муайян 
хулк-атвор 
ва дунёкарашга эга булган жамиятнинг аъзосини ифодалашга хизмат 
килади. Индивид шахе булиши учун психик жихатдан ривожланиши, 
узини яхлит инсон сифатида хис этиши, уз хусусиятлари ва 
сифатлари билан бошкалардан фарк килмоги керак.
Кадрлар тайёрлаш миллий моделида шахе кадрлар тайёрлаш 
тизимининг бош субъекта ва объекта, таълим сохасидаги хизмат- 
ларининг истеъмолчиси ва уларни амалга оширувчи сифатида 
таърифланади.
Мактабгача ёшдаги бола
шахсининг ривожланиши
46


Мал акали кадрлар тайёрлаш сохдсидаги давлат сиёсати шахсни 
интеллектуал ва маънавий-ахлохий жихатдан тарбиялаш, унинг хар 
томонлама ривожланган шахе сифатида намоён булишига эришиш ни 
назарда тутади. Мазкур ижтимоий талабнинг амалга оширюшши хар 
бир фукаронинг билим олиш, ижодий кобилиятини намоён этиш, 
интеллектуал жихатдан ривожланиши хамда муайян касб йуналиши 
буйича мехнат килиш хукукини кафолатлайди.
Индивиднинг ижтимоий мавжудот сифатида шахсга аиланиши 
учун ижтимоий мухит шароитлари ва тарбия керак булади. Ана 
шулар таъсирида индивид инсон сифатида ривожланиб боради ва 
шахсга айланади.
Ривожланиш
шахснинг физиологик ва интеллектуал усишида 
намоён буладиган микдор ва сифат узгаришлар мохиятини ифода 
этувчи мураккаб жараёндир. Мохиятан ривожланиш оддийдан 
мураккабга, куйидан юкорига, эски сифатлардан янги холатларга 
утиш, янгиланиш, янгининг пайдо булиши, эскининг йуколиб 
бориши, 
микдор 
узгаришининг 
сифат узгаришига утишини 
ифодалайди. 
Ривожланишининг 
манбаи 
карама-каршил икларни 
уртаевдаги курашдан иборатдир.
Бола шахеининг ривожланиши инсон ижтимоий мавжудотдир, 
деган фалсафий таълимотга асосланади. Айни вактда инсон тирик, 
биологик мавжудот хамдир. Демак, унинг ривожланишида табиат 
ривожланишининг 
конуниятлари хам 
мухим 
ахамиятга 
эга. 
Шунингдек, шахе бир бутун мавжудот сифатида бахоланар экан, 
унинг 
ривожланишига 
биологик 
ва 
ижтимоий 
конуниятлар 
биргаликда таъсир этади, уларни бир-биридан ажратиб булмайди. 
Чунки шахснинг фаолияти, хаёт тарзига ёши, билими, турмуш 
тажрибаси билан бирга бопща фожиали холатлар, касалликлар хам 
таъсир этади.
Инсон бутун умри давомида узгариб боради. У хам ижтимоий, хам 
психик жихатдан камолга етади, бунда болага берилаётган тарбия 
максадга мувофик булса, у жамият аъзоси сифатида камол топиб, 
мураккаб ижтимоий муносабатлар тизимида узига муносиб урин 
згаллайди. Чунки ривожланиш тарбия таъсири остида боради. 
Шахснинг фазилатларини тугри куриш ва бехато бахолаш учун уни 
турли муносабатлар жараёнида кузатиш лозим. Демак, шахсни 
ривожлантириш вазифасини тугри хал этиш учун унинг хулкига 
таъсир этувчи омиллар, шахе хусусиятларини яхши билиш зарур.
Тарбия болага самарали таъсир этиши учун усиш ва ривожланиш
47


конуниятларини билиш хамда хисобга олиш максадга мувофик. 
Шундай килиб, ривожланиш ва тарбия уртасида икки томонлама 
алока мавжуд.
Фавда, ицпивидаинг шахе сифащда 
ривожланишига 
биологик 
ва 
ижтимоий омилларнинг таъсири 
уртасидаги муносабатни белгилашга 
оид мунозара кугщан буён давом 
этмокда: инсоннинг шахе сифатида, ривожланишида ижтимоий 
ходисаларнинг таъсири кучли буладими, ёки табиий омиллар етакчи 
урин тутадими? Балки тарбиянинг таъсири юкоридир? Улар 
уртасидаги узаро муносабат кандай?
Фанда 
биологик йуналиш
деб номланган нуктаи назар етакчи 
уринлардан бирини эгаллаб, унинг вакиллари Аристотель, Платонлар 
табиий-биологик омилларни юкори куяди. Улар тугма имкониятлар, 
такдир, толе хар кимнинг хаётдаги урнини белгилаб берган, деган 
гояни илгари суради.
XVI аср фалсафасида вужудга келган преформизм окими 
намоёндалари эса шахе ривожланишидаги наелнинг ролига катта 
бахо бериб, ижтимоий мухит ва тарбиянинг ролини инкор этади. 
Хориж психологиясидаги яна бир оким - бихевиоризм XX аср 
бошларида юзага келган булиб, унинг намоёндалари, онг ва акдий 
кобилият наелдан-наелга 
утяб,
инсонга у табиатан берилган, 
дейилади. Мазкур таълимот вакили америкалик олим Э.Торндайкдир. 
Прагматизм окими ва унинг вакиллари ДДьюи, А.Комбелар хам 
шахе ривожланишини биологик нуктаи назардан асослайди. Улар 
ривожланишни факат микдорий узгаришдан иборат, деб карайди. 
Наелнинг ролини абсолютлаштириб, уни инсон такдирида хал 
килувчи ахамиятга эга деб билади. Демак, бир гурух хорижий 
олимлар ривожланишни биологик (наслий) омилга боглайди.
Биологик окимга карши фалсафий оким вакиллари ривожланиши 
ижтимоий омил билан белгилайди. Бу оким вакиллари бола 
шахсининг жисмоний, психик ривожланиши у яшайдиган мухитга 
боглик деб курсатади. 
Мухит
деганда инсон яшайдиган шароитдаги 
барча ташки таъсир тушунилади. Шу нуктаи назардан тарбия 
туфайли болани узи яшайдиган ижтимоий шароитга мослаштириш 
мумкин, деган хул оса келиб чикади. Улар ижтимоий мухитнинг 
ролини хал килувчи омил деб хисоблайди. Демак, одам боласининг

Download 13,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   227




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish