Мактабгача ёшдаги боланинг жисмоний ва психик камолоти
шартли равищда куйидаги даврларга булинади:
- гудаклик (1 ёшгача);
- болалик ёши (1-2 ёш);
- илк ёш гурухи (2-3 ёш);
- кичик ёш (3-4 ёш);
- урта ёш (4-5 ёш);
- катта ёш (5-6 ёш);
- мактабга тайёрлов даври (6-7 ёш)9.
Гудаклик
даври
болаларининг
ривижланишидаги
узига
хосликлар.
Инсоннинг ривожланиш даври она корнидан бошланади.
Бола она корнида туккиз ой мобайнида жуда тез ривожланиш
жараёнини ва мураккаб тараккиёт даврини утайди. Бу даврда хам
бола маълум даражада тапщи мухит таъсирида булади. Шунинг учун
хам бу таъсирнинг ижобий булишини таъминлаш лозим.
Гудакнинг вазни тугилган пайтда 3,5 кг, буйи 50
см булган булса,
уч ойлик даврида унинг вазни тахминан 5 кг, буйи 60 см, 6 ойлик
булганда эса тахминан 7 кг, буйи 64 см булади.
Бир ёшгача булган даврда боланинг ривожланиши асосан оила
мухити таъсирида булиб, у она сути билан озикланиши лозим. Бола
бу даврда нуткка эга булмаса хам нуткни тушуниш, англаш,
харакатларни идрок этиш, оила аъзоларини
таниш кобилиятига эга
булади. Шунинг учун хам гудаклик давридан бошлаб уч ёшгача
булган даврда боланинг нутки ва тафаккури жадал ривожланади.
Бола бир ёшгача булган даврда дастлабки сузларни айта бошлайди.
Бу даврда катталар, асосан, оила аъзолари гудакни тугри парвариш
килишни йулга куйишлари лозим. “Бола тушунмас экан” деб, унга
бефарк булмасликлари, атроф-мухитдаги буюмларнинг номини тугри
талаффуз килиб, уларнинг нуткини тугри ривожлантириш учун кенг
йул очишлари керак.
Оилада болани тарбиялашда ота-она билан бола уртасида калбан
якинликка эришиш лозим. Ота-оналар хеч качон тарбияни уз холига
ташлаб куймаслиги, яъни боланинг илк ёшлигидан бу жараёнга
киришшп талаб этилади. Чунки, бола оилада биринчи хаётий
тажрибани урганади, кузатади ва узини турли хил вазиятларда кандай
тутиш кераклигини урганади.
Бола нимага ургатилса, уни аник,
хаётий мисоллар билан мусгахкамлаш зарур, яъни бола катталар
9
Болажон таянч дастури. - Т., 2010. - Б.5.
51
айтган
гапларига
амал
килишлари,
шахсан
тарбиянинг
самарадорлигини таъминлайди.
Илк ёш гурух, (2-3 ёшли боятар)нинг ривожланиш хусусиятлари.
Бу
давр узига хос хусусиятларга эга. Бир ёшдан икки ёшгача булган давр
мобайнида боланинг нутки ва узгалар томонидан айтилган сузларни
тушуниш кобилиятлари
жадал ривожланган булса, 2-3 ёшга келиб,
узгалар нущига таклид килиш жараёни
бошланади, бола мусика,
бадиий суз таъсирига тез берилади.
Шунинг учун хам унга худди шу даврдан бошлаб шеърлар айтиш
хамда раксга тушишни ургатиш лозим. Уларда катталарга жур булиб
кушик айтиш, мусикага мувофик харакат килиш,
охангни хис этиш
куникмаси шаклланади.
Бу ёшдаги болаларни бир жойга жамлаганда улар орасида узаро
мулокотга киришиш куникмалари шакллана бошлайди. Таълим-
тарбиявий ишлар
болаларда шакллана бошлаган худди ана шу
куникмаларни
ривожлантиришга
ва
уларни
малакаларга
айлантиришга йуналтирилмоги лозим.
Кичик гурух; (3-4 ёшли болалар)нинг ривожланиш хусусиятлари.
Бола 3 ёшга кадам куйганда
жисмоний усиши бир кадар
секинлашади. Бу даврда унинг огирлиги 14-15 кг, буйи 90-95 смга
етади. Бола жисмонан анча чиникиб, асаб тизими тараккий этади.
Таянч харакат органлари такомиллашиб боради. 3 ёшли болалар
киска муддат давомида уз хатти-харакатаарини идора килиш
куникмасига эга буладилар. Улардаги мустакиллик ортиб боради,
хиссиёт хамда сенсор идроки ривожланиб боради.
Жамоа булиб
уйнаш куникмалари шаклланади. Уйин асосида амалга ошириладиган
мехнат фаолиятини фарклаш имконияти кенгаяди. Тасвирий фаолият
хамда куриш-ясаш фаолиятининг дастлабки куринишлари намоён
булади. Уч ёшли болаларнинг диккати кисман марказлашади,
хотираси мустахкамланиб боради, моддий борликни идрок этиш
жараёни бошланади, фараз килиш имкониятлари вужудга келади.
Бунда уйин фаолияти етакчи роль уйнайди. Мазкур дастур худди
мана шу фаолиятни кенгайтиришга ва ривожлантиришга кенг йул
очадиган таълимий машгулотлар тизимини белгилаб беришга
йуналттфилган.
Do'stlaringiz bilan baham: