So`zga so`z qo`shib ravish yasash. Bu yo`l bilan qo`shma ravish yasaladi. Qo`shma ravish tarkibi quyidagicha bo`lishi mumkin:
1) u/bu/shu/o`sha ko`rsatish olmoshi + yer/yoq/ora/o`rta oti: u yerga, bu yerda, shu yerdan, o`sha yoqdan, bu orada, shu o`rtada.
2) shu/o`sha ko`rsatish olmoshi + kun/zamon/vaqt/on/asno oti: shu kuni, o`sha zamon, shu zamon, shu zahoti, shu onda, shu asnoda.
3) har belgilash olmoshi + bosh/o`rin kelishigidagi so`z: har kuni, har yili, har yoqqa, har yerda, har taraf, har dam, har zamonda, har gal, har yoqdan, har lahza.
4) bir soni + bosh/o`rin-payt kelishigidagi so`zlar: biryo`la, bir kuni, bir dam, bir zumda, bir nafas, birpas, bir on, bir onda, bir boshdan, bir zamon, bir tekis, biroz, birmuncha, bir talay, bir nav.
5) hamma olmoshi + yoq/vaqt/zamon/joy/yer: hamma yoq, hamma vaqt, hamma zamonda, hamma joy, hamma yer.
6) qay olmoshi + vaqt/choq/zamon/payt/mahal: qay vaqt, qay choq, qay zamon, qay payt, qay mahal.
7) alla olmoshi + mahal/nechuk/payt/zamonlar: allamahal, allanechuk, allapayt, allazamonlar.
Ravishning tuzilishiga ko`ra turlari. Ravish tuzilishiga ko`ra sodda, qo`shma, juft va takroriy bo`ladi.
Sodda ravish bir asosdan tashkil topib, yasovchi qo`shimcha olish/olmasligiga ko`ra ikki turga bo`linadi:
1) sodda tub: oz, erta, indin, bultur, kecha, avval; birdan, birga, qo`qqisdan, yaqinda, bugun, tez, sekin, sal, ko`p, kechasi;
2) sodda yasama: tiriklayin, yangicha, mardona, qahramonlarcha, ko`pincha, betinim.
Qo`shma ravish birdan ortiq asosdan tashkil topadi:
1) u/bu/shu/o`sha + yer/yoq/ora/o`rta: u yerga, bu yerda, shu yerdan, o`sha yoqdan, bu orada, shu o`rtada;
2) shu/o`sha+kun/zamon/vaqt/on/asno: shu zamon, shu zahoti, shu onda, shu kuni, shu asnoda, o`sha zamon;
3) har+bosh/o`rin kelishigidagi so`z: har dam, har zamonda, har gal, har yoqdan, har kuni, har yili, har yoqqa, har yerda, har lahza, .har taraf;
4) bir+bosh/o`rin kelishigidagi so`z: bir on, bir onda, bir boshdan, bir zamon, bir tekis, bir oz, birmuncha, bir talay, bir nav, biryo`la, bir kuni, bir dam, bir zumda, bir nafas;
5) o`zlashma so`z: baqadrihol, bajonudil, baholiqudrat.
Juft ravish ikki ravishning juftlashuvidan yuzaga keladi. Juft ravish qismlarining mustaqil ishlatilishi yoki ishlatilmasligiga ko`ra quyidagi guruhlarga bo`linadi:
1) ikki qismi ham yakka ishlatiladi: ozmiko`pmi, erta-yu kech, kechakunduz, qishinyozin/yozinqishin, tunkun, ertaindin, uzilkesil, urasura, undabunda, astasekin, yanatag`in, esonomon;
2) qismidan biri yakka ishlatilmaydi: orachora, ro`yrost, salpal, chalachulpa, eminerkin, hudabehuda, ozmoz, domdaraksiz, mo`lko`l, orasira;
3) ikki qismi ham yakka holda ishlatilmaydi: ondasonda, eranqaran, o`ldajo`lda, azzabazza, apiltapil, imijimida.
Do'stlaringiz bilan baham: |