Shohjahon normurodov

4.PAYT HOLI – Ish-harakat yoki holatning paytini bildirib, qachon? qachongacha? qachondan beri? qay vaqt? kabi so‘roqlarga javob bo‘lgan hol payt holi deyiladi.
Masalan: Bugun poytaxt mardlar sha’niga Bir ming to‘pdan yo‘lladi salom. (G‘.G‘.) Har yili 1-sentabrda mustaqillik kuni keng nishonlanadi.
Payt holi ko‘pincha ot yoki payt ravishi bilan, shuningdek, son birikmalari bilan ifodalanadi. Bundan besh yil ilgari, o‘sha kundan beri, shu yildan boshlab shaklidagi so‘z birikmalari ham gapda birgina payt holi sanaladi.
5.SABAB HOLI – Ish-harakatning sababini bildirib, nimaga? nima uchun? nima sababdan? nima sababli? kabi so‘roqlarga javob bo‘lgan hol sabab holi deyiladi. Misollar: Tinchlik tufayli yurt obod. Yaxshi o‘qigani uchun u mukofotlandi. Qul Tarlon shodligidan To‘xtolmadi yig‘idan. (H.O.) Sabab holi -lik, -sizlik qo‘shimchali otlar, -gani qo‘shimchali ravishdoshlar va sababli, uchun ko‘makchili qurilmalar bilan ifodalanadi.
6. MAQSAD HOLI – Ish-harakatning maqsadini bildirib, nima uchun? nima maqsadda? nima qilgani? Kabi so‘roqlarga javob bo‘lgan hol maqsad holi deyiladi. Misollar: Qoratoy do‘stining dov-daragini surishtirish uchun yelib-yugurdi. (O.) Bolalar o‘ynab kelgani ko‘chaga chiqib ketdi. (O.)
Maqsad holi maqsad ravishdoshlaridan, ot yoki fe’llardan keyin uchun, deb, maqsadida, maqsadi bilan kabi so‘zlarni keltirish orqali, shuningdek, jo‘nalish kelishigi qo‘shimchasini olgan harakat nomlari orqali ifodalanadi.
TOPSHIRIQ-4. Hollarni tagiga chizing!!! Va ma’no turlarini ayting. 1. Nodonga yuz aytsang ham, befoyda. 2. Kechqurun salqin bo‘ldi, ertalab shudring tushdi. (S.A.) 3. To‘g‘ri yursang, murodingga oson yetarsan. 4. Bunda bor harorat, muhabbat, shafqat. (G‘.G‘) 5. Shamol g‘ir-g‘ir esardi. 6. Hozir maktab o‘quvchisiman, kelasi yil talaba bo‘laman. 7. Uy ichida odam ko‘p edi. (O‘.H.) 8. Po‘latjon juda erta,
hammadan oldin uyg‘ondi. (Oydin) 9. Tevarakda gala-gala chumchuqlar to‘xtovsiz chirqillashadi. (O.) 10. Sal o‘tmay Shirinoy daladan qaytib keldi. (O.Y.) 11. Bunda qurtlar ipak to‘qiydi. (H.O.) 6. Ota yuz-qo‘llarini yuvgandan so‘ng sal nariga borib o‘tirdi. (H.) 12. U o‘ychan ko‘zlari bilan Botirga qarab sekin gapirdi. (S.Nazar) 13. Ko‘p so‘zlama, oz so‘zla, oz so‘zlasang ham, soz so‘zla. (Maqol) 14. Hozirgacha g‘o‘za uch marta chopiq qilindi. (Gazetadan) 15. Hamdam ikkovini ham bilmadi va yig‘laganicha narigi uyga kirib ketdi. (A.Q.) 16. Yig‘lab-yig‘lab marza olsang, o‘ynab-o‘ynab sug‘orasan. (Maqol) 17. Umringda necha marta asal yegansan? (A.Q.) 18. Joni halqumiga kelgan Sattor alamidan baqirib yig‘lab yubordi. (As. M.) 19. Hammamiz ham umid bilan mehnat qildik, rohatini ham ko‘raylik. (O.) 20. Eshik oldi gul hovuz, Gul tergali kelganmiz. (Qo‘shiqdan) 21. Salima darsni yaxshi tayyorlagani uchun maqtovga sazovor bo‘ldi. (Gazetadan) 22. O‘quvchilar dam olishga dala shiyponiga kelishdi. 23. Boshqa hech narsasi yo‘qligi uchun bitta-yu bitta ho‘kizini berib yubordi. (O.)