Шодиев Т. Ш., Ишназаров А. И., Алимов Р. Х. ИҚтисодий ўсишнинг математик

Назорат саволлари 
1. Ишлаб чиқаришнинг миқдорий ўзгариши нималардан иборат? 
2. Миқдорий ўзгаришда ресурсларнинг ролини тушунтириб беринг. 
3. Унумдорлик нима ва у қандай ўлчанади? 
4. Қайси тамойиллар асосида ишлаб чиқариш соҳаларига инвестициялар 
ажратилади? 
5. Хорижий инвестициялар қандай тақсимланади? 
6. Хорижий инвестицияларни жалб қилиш механизмини тушунтириб беринг. 
7. Тармоқларда хорижий инвестициялар самарадорлигини қандай аниқлаш 
мумкин? 
8. Ишлаб чиқаришдаги сифат ўзгаришлар қандай аниқланади 
9. Инновация нима ва уни тармоқлар ва корхоналарда қандай аниқлаш мумкин? 
10. Бир омилли иқтисодий ривожланишнинг моҳияти нимадан иборат? 
11. Меҳнат ва унинг хусусиятларини тушунтириб беринг. 
12. Бир омилли эмпирик моделнинг моҳиятини тушунтириб беринг. 
13. Меҳнат унумдорлигининг ўсишга олиб келувчи омилларни тушунтириб 
беринг. 
14. Фан-техника тараққиётини моҳияти нималардан иборат? 
15. Ишлаб чиқариш реал ҳажмининг ўзгариши нималарга боғлиқ? 
16. Кўп омилли иқтисодий ривожланиш моделида қатнашувчи омиллар 
нималар? 

---

139 
VI боб. ИҚТИСОДИЙ РИВОЖЛАНИШ ОМИЛЛАРИ
6.1. Иқтисодий ривожланиш омиллари таснифи. 
6.2. Иқтисодий ривожланишни акс эттирувчи асосий моделлар. 
6.3. Иқтисодий ривожланишнинг асосий индикаторлари. 
6.4. Иқтисодий ўсиш ва ривожланиш таҳлилининг эконометрик 
моделлари. 
6.5. Иқтисодий ўсишни таъминлашда интеллектуал иқтисодиётни 
шакллантириш. 
6.6. Янги интеллектуал иқтисодиётга трансформацияланиш жараёни.
 
6.1. Иқтисодий ривожланиш омиллари таснифи
Жаҳонда кечаётган глобаллашув ва интеграция шароитида иқтисодий 
ривожланишнинг асосий омилларини эконометрик усуллар ва компьютер 
технологиялари ёрдамида ўрганиш, тадқиқ қилиш ва уларни илмий асосда 
миқдорий баҳолаш зарур ҳисобланади. Умуман, булар, нафақат бутун 
иқтисодиётнинг ривожланишини тартибга солишда, балки тармоқлар, 
бирлашмалар ва корхоналар ривожланиш кўрсаткичларининг таҳлилида, улар 
учун узоқ муддатли прогнозлар тузишда ҳам эътиборга олиниши мумкин.
Иқтисодий ривожланишнинг асосий омилларини, талаб ва таклиф томон 
омиллари, каби гуруҳлаш асосийсидир. Умуман, талаб ва таклиф омиллари 
ўзаро боғлиқдир. Жами талаб ошса ва қўшимча ресурслардан самарали 
фойдаланиладиган бўлса, ишлаб чиқариш потенциалининг, таклифнинг ошиши 
кузатилади. Жами талаб миқдори, унинг ўзгаришлари ва тақсимлаш ва 
истеъмол механизмининг такомиллашиши энг муҳим омилдир, лекин бу 
қанчалик муҳим бўлмасин, узоқ муддат қаралганда, иқтисодий ўсиш 
натижалари, таклиф ва ишлаб чиқариш томондаги омиллар (хусусан, илмий-
техникавий тараққиёт, инсон салоҳияти омили, интенсив омиллар, 1-жадвал) 
билан белгиланади. Шунингдек, тадбиркорлик, ишбилармонлик, хусусан, 

---

140 
бошқарув қобилиятининг, умуммиллий маънавий-руҳий муҳитнинг ҳам роли 
беқиёсдир. 
Миллий 
иқтисодиётнинг 
барқарор 
иқтисодий 
ривожланишини 
ифодаловчи мезон ва кўрсаткичларни аниқ билиш, уларнинг қайси омилларга 
ва қандай боғлиқлиқда эканлигини аниқ тасаввур қилиш ҳам ўта муҳимдир. 
Иқтисодий ривожланишнинг барқарорлигини, аслида, ижтимоий-иқтисодий 
кўрсаткичлардан биргинаси эмас, уларнинг комплекси бўйича баҳолаш 
мумкин. 
1-жадвал
Иқтисодий ўсишга таъсир этувчи омиллар мажмуаси