Sharq tillari

Ikkinchi bosqich. Tinglab tushunish ko‘nikmalarini malakalarga aylantiruvchi nutq mashqlari bevosita audiomatn asosida tashkil qilinib bunda ko‘proq tushunilgan axborot bo‘yicha fikr bildirishga asosiy e’tibor beriladi. Nutq mashqlarini quyidagi ko‘rsatmalar orqali tashkil qilish mumkin:
Uchinchi bosqichda audiomatnni jonli ovozda o‘qituvchi tomonidan o‘qib eshittirilishi yoki fonogrammalardan eshittirilish bilan boshlanadi. Bu o‘rinda matnni turli ovozdagi, erkak va ayol suxondonlar tomonidan o‘qilishiga e’tibor berilishi lozim. Aks holda o‘quvchilar bir suxondon ovoziga ko‘nikitirilishi va boshalarning ovozini eshitganida tushunishga qiynalib qolishlari mumkin.
Tinglab tushunishga mo‘ljallangan matn (audiomatn) eshittirilayotganidan matnning har bir jumlasi ifodalaydigai mazmun o‘quvchilarning barcha sezgilariga faol ta’sir qiladigan rasmlar seriyasi, ovozli va ovozsiz diafilmlar, applikasiyalar, imo-ishoralar, qarakatlar, predmetlar orqali namoyish qilib boriladi. Buning uchun o‘qituvchi darsni rejalashtirshida mavzuga oid barcha vositalarni oldindan tayyorlaydi. Mashg’ulot boshlanishida darsning maqsadini, tinglab tushunish orqali ular qanday natijalartga erishish mumkinligini tushuntiradi. Lozim bo‘lsa, matnda uchraydigan murakkab so‘z birikmalarni, grammatik muammolarni kommunikativlik asosida izohlab beradi. Shundan so‘ng audiomatn eshittirishga qo‘yiladi.Eshitilgan matnni tushunish malakalarini mustahkamlash uchun quyidagi usullarda mashqlar uyushtirilishi mumkin:
1.O‘quvchilar dastlab matnni eshitish jarayonida o‘qituvchi ko‘rsatgan ko‘rgazmali vositalarni matn ketma-ketligida ko‘rsatishni mashq qiladilar. Eshitish jarayonida gap ifodalagan mazmunni xatosiz va matn ketma-ketligidn rasmlar, predmetlar, imo-ishora va harakatlar orqali ifodalab berish o‘quvchilarda dastlabki tinglab tushunish ko‘nikmalarining mustahkamlashga olib keladi. Qolaversa, bunday mashq o‘yin xarakteriga egaligi, o‘quvchilargi ijobiy emotsional ta’sir qilishi bilan o‘quvchilarning qiziqishlarini, ilk faolligini yanada oshiradi.
2.Tinglab tushunishni mustahkamlash o‘quvchilarning matnni go‘shaklar orqali eshitib, pauzalarda jumlalarni ovoz chiqarib takrorlashi, matn mazmunini ifodalovchi rasmlarni namoyish qilishlari orqali davom ettirilishi mumkin. Bunday mashq bir necha bor takrorlanishi natijasidi matnning xar bir jumlasi ifodalagan ma’no o‘quvchilarga tobora tushunarli bo‘la boshlaydi va shu orqali eshitilgan matn mazmuni to‘la tushunilishga erishiladi. Bunday mashqlarni o‘quv laboratoriyalarida mustaqil ish sifatida tashkil qilish yaxshi natijalarga olib keladi.