Sharq tillari

II.BOB. AUDIO LINGVISTIKA
2.1.Tinglab tushunishnin o‘rganish.
Endi dialog va monolog nutqlarini tinglab tushunishning xususiyatlarini ko‘ramiz. Dialogik nutq, ma’lumki, vaziyat nutq, ya’ni ma’lum nutq vaziyatida davom etadigan nutq bo‘lib unda lingvistik va ekstrolingvistik faktorlar mimika, imo-ishora, suhbatdoshning holati va hokazolardan iboratdir. Dialog nutqni ikki xil idrok etishi mumkin. Birinchidan, suhbat davomidagi, ya’ni aynan dialog nutq protssesidagi
luqmalarni tinglab tushunish va ikkinchidan, dialog nutqni go‘yo tashqarida turib idrok etish mumkin. Suhbat davomid o‘quvchilar uqmalarga tez javob berishda qiynaladilar. To‘g’ri diolog davomida qayta so‘rash, ya’ni tushunilmagan luqmalarni bilib olgach, takrorlash mumkin. Tinglab tushunishning bu turida ekstralingvistik faktorlar tushunishni yengillashtiradi, chunki mimika, qo‘l, harakatlari, hamsuhbat chehrasidagi rozilik alomatlari—bularning barchasi bevosita aloqa bog’lash uchun sharoit yaratadi, ko‘p tayanchlardan foydalanish imkonini beradi va tushunishni bir muncha yengillashtiradi. Odatda bunday nutq metodikada qaratilgan nutq deb ataladi. Ikkinchi xil idrok etishda nutq tinglovchiga qaratilmagani uchun qiyinchilik keskin ortadi. Tinglovchi bundan tashqari, o‘z diqqat-e’tiborini har ikkala suhbatdoshning luqmalariga qaratishi kerak. Chet tilida ko‘rsatiladigan teatr postanovkalarini idrok etish va tushunishning qiyinligi ham eng avvalo mana shuning uchundir.
Monolog, ya’ni kontekstli nutqni tinglab tushunish o‘ziga xos qiyinchiliklarga ega. Eng avvalo shuni aytish kerakki, monolog nutq suhbat vaqtida dialog nutqqa nisbatan tinglovchiga kamroq qaratilgan bo‘ladi. Ekstralingvistik faktorlar bevosita aloqadagiga qaraganda kamroq ahamiyat kasb etadi. Monolog fikrning tuzilishi kengligi, mantiqiyligi bilan ajralib turadi, dialog nutqdan farqli ravishda aytib tugatilmagan o‘rinlar ekstra­lingvistik momentlar, bilan to‘ldirib ketiladi. Monolog nutqning oqimi, odatda normal tempda bo‘lishi sababli qayta so‘rab o‘tirishlarga imkon bermaydi, eshitib bo‘lingan joyga qaytish uchun to‘xtalishga yo‘l qo‘ymaydi. Monolog nutqni tinglab tushu­nish hamma vaqt ozmi-ko‘pmi cho‘ziladigan vaqt bilan bog’liq bo‘­ladi, bu esa ayrim luqmalar emas. Shuning uchun tinglovchining eshitish xotirasi yetarli darajada rivojlangan bo‘lishi talab qilinadi. Tinglab tushunishning eng murakkab turi radio yoki magnitofondan eshitiladigan monolog nutqni idrok etishdir. Bunda avvalo nutqning umuman hech kimga qaratilmaganligini aytish lozim. Tinglovchi so‘zlovchini ko‘rmaydi, axborot bittagina tinglash kanali orqali keladi. Monolog nutq vaqtida tinglovchi xar holda mimikani, masalan, lektor mimikasini kuzatib borishi mumkin. Yozilgan nutqni tinglab tushunishni juda ham murakkablashtiradigan ikkinchi faktor yozilgan nutqqa ta’sir ko‘rsatuvchi nuqsonlar sababli paydo bo‘ladigan tovush kamchiliklaridir. Maxsus olib borilgan tadqiqotlarda tovush signallarini hatto eng yuqori darajada yozib olinganda ham axborotni qabul qilish va qayta ishlashga ta’sir ko‘rsatuvchi kichik nuqsonlarni yo‘q qilib bo‘lmasligi isbotlangan. Apparatlarning buzuqligi tufayli paydo bo‘lgan nuqsonlar aytilayotgan fikrlar mazmunini tushunmaslikni tushunish mumkin. Dialog nutqni tinglab tushunish bir tomondan mak­tab vazifasiga kiritilmasligi mumkin, chunki u uncha katta ahamiyatga ega emas. Undan faqat spektakl va radiopostanovkani tinglashda foydalanish mumkin. Shubhasiz, monolog nutqni tinglab tushunish amaliy jihatdan muhimdir, chunki, ko‘pincha dialog nutq ichiga monolog nutq elementlari kirib qoladi. Bundan tashqari qisqa monologlarni idrok etishga doir nutq ko‘nikmasining o‘zi keng tarqalgan. Tovush yozish texnikasi rivojlangan xozirgi sharoitda yozib olingan nutqni tinglab tushunishni talab sifatida qo‘yish lozim. Binobarin yozib olingan nutqni tinglab tushunish ko‘nikmasi til ustida mustaqil ishlashning eng muhim vositasidir. Shu bilan birga o‘rta maktabdagi chet tilini o‘rganishta ajratilgai soatlar miqdori cheklangan sharoitda til materialini muayyan doirada cheklamay, o‘quvchilarning hamma yoki ko‘pchilik temalarga doir ovozli nutqning har xil turlarini eshitib tushunishini talab qilib bo‘lmasligi ayondir. Hozirgi vaqtda nutqni idrok etish qiyinligini va maktabdagi praktika hajmining kamligini hicobga olib, birmuncha kichikroq talablar qo‘yish maqsadga muvofiqdir: o‘quvchilar o‘rganilgan materiallar bo‘yicha turmush temasidagi shaxsan o‘zlariga yoki bevo­sita aloqa protsessida auditoriyaga qaratilgan ovozli (dialog) nutqni yoki normal temp va so‘zlovchining aniq diksiyasi bilan magnit plyonkasiga yozilgan (monolog) nutqni tushuna olishlari kerak. Endi o‘quvchilar nutqni tinglab tushunishni amalga oshirish uchun o‘zlashtirishlari lozim bo‘lgan konkret ko‘nikmalarni belgilashga harakat qilamiz. Bunda ko‘nikmalarning ikki gruppasini: og’zaki tushunish bilan bog’liq ko‘nikmalar va predmet hamda man­tiqiy tushunish uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni ko‘rsatish mum­kin. Birinchi gruppani bilish protsessni, tovush kodini tovush motor kodiga aylantirishni va tasviriy tekstlarni og’zaki tushu­nishni ta’minlovchi ko‘nikmalar tashkil qiladi. Hozirgi zamon metodikasi ana shu gruppaga quyidagilarni kiritadi: ⁵1) tanish va notanish doirada o‘rganilgan leksika asosida tuzilgan nutq namunalarini bilish ko‘nikmasini; 2) yangi leksik ma’no bilan to‘ldirilgan nutq namunalarini bilish va tushunish ko‘nikmasini; 3) kontekstga tayanga n holda o‘xshash so‘zlarni, nutq namunalarini differensiallash ko‘nikmasini; 4) nutq vaziyatiga tayanib kontekstdagi kam uchraydigan notanish so‘zlarni tushunish ko‘nikmasini.
Predmetli va mantiqiy tushunishni shakllantirish uchun quyidagi ko‘nikmalar zarur: 1) bir epizodni ikkinchisidan ajrata olish, g’oyalarni, asosiy va ikkinchi darajali qismlarga bo‘la olish ;2) ekspozitsiyaga (og’zaki yoki ko‘rgazmali) tayanib monologik fikrning yoki nutq vaziyatiga tayanib dialog nutqning bo‘lajak mazmunini oldindan aytib bera olish; 3) ayrim tushunulmaydigan joylari bo‘lishiga qaramay fikrning umumiy mazmunini tushuna olish. Keyingi ko‘nikma juda muhimdir, chunki amalda o‘quvchilar faqat va doimo o‘rganilgan tema asosida tuzilgan nutqni idrok etmaydilar. Ta’limning birinchi bosqichi boshlang’ich pallani va o‘rta bos­qichning bir qismini, ya’ni yangi o‘quv planiga muvofiq IV- VI sinflarni o‘z ichiga olishi kerak. Bu bosqichda asosiy etibor dialog va monolog nutqlarga muvofiq ravishda og’zaki tushunishni shakllantirishga qaratilishi kerak. Kontekstga yoki vaziyatga tayanib kam uchraydigan so‘zlarni tushunish ko‘nikmasi bundan mustasnodir, chunki, yuqorida aytilganidek, bu ko‘nikma ancha qiyindir. Bundan tashqari, fahmlab bilish ko‘nikmasi predmetli mantiqiy tushunish bilan bog’liq bo‘lib, kontekstlarning kengaytirilishini taqozo etadi. Boshqacha aytganda, bu bosqichda tinglab tushunishni shakllantirishga tayyorgarlik ko‘riladi. Hozirgi zamon metodikasi avval diolog nutqni , keyin esa, monolog nutqni shakllantirish haqidagi to‘g’ri metod vakillari tezisini rad etganligi sababli ekspressiv og’zaki nutqning bu turlarini o‘rgatish parallel va o‘zaro bog’langan holda borishi kerak.Ikkinchi bosqichni vazifasi og’zaki tushunish bilan bog’liq ko‘nikmalarni shakllantirishni davom ettirishdan iborat bo‘lgan o‘rta sinflar tashkil qiladi, chunki bu sinflarda yangi til materiali intensiv ravishda to‘plana boradi, shuning uchun uning bazasida yangi materialni defferensiallash ko‘nikmasini, uni yangi kontekstda taniy olish hamda tushunish va hokazolarni shakllantirish zarur. 
예비 또는 훈련 연습을 수행할 때 교사는 종종 보조 기술(제스처, 움직임, 표정)을 사용합니다. 이를 통해 발음과 어휘를 체크할 뿐만 아니라 숫자 세기, 철자법, 학교용어구, 체육수업 등을 진행합니다. 동시에 학생들은 서로를 따르고 배웁니다. 누군가가 작업을 즉시 이해하지 못하면 다른 사람들이하는 일을보고 모방하여 필요한 명령을 실행하고 의미를 기억합니다.예를 들어 이 연습은 다음과 같습니다.
듣고 반복:
토끼처럼 뛸 수 있나요?
개구리처럼 뛸 수 있나요?
물고기처럼 헤엄칠 수 있습니까?
착한 아이처럼 될 수 있을까
당신이 원하는만큼 여전히?
Ⅱ. 듣기 과정에서 수행되는 말하기 연습 : 텍스트에 나타나는 순서대로 그림의 개체에 번호를 매기십시오. 대화를 들은 후 필요한 정보로 표(클러스터)를 채우십시오. 언어 전체를 마스터하는 데 성공하는 것은 귀로 말을 이해하는 수준에 달려 있습니다. 그의 수업에서 저자는 인형, 동화 속 인물을 러시아어를 할 줄 모르고 외국어 만 이해하는 "원어민"으로 인식하도록 가르칩니다. 실습 쇼 : 학생이 어릴수록 극복하기가 더 쉽습니다. 연구 중 발생하는 이해의 심리적 장벽. 첫 수업부터 저자는 학습 과정에서 대화를 듣는 것을 포함합니다. 질문, 답변, 명령, 요청, 조언 등 모든 유형의 문장이 포함되어 있으며 생생한 일상 연설의 예입니다. 대화는 구어체 방식으로 어휘 및 문법 패턴의 샘플을 제공하는 것을 목표로 합니다.
초등 학년에서 듣기를 가르치는 과정은 학생들이 적절하고 명확한 설정을 가지고 있다면 더 빠르고 효율적일 것이며, 이 자료나 저 자료를 기억하는 것은 매우 중요합니다. 이를 수행하는 가장 쉬운 방법은 게임에서 수행하는 것입니다. 게임 상황은 어린이의 외국어 학습에 대한 흥미를 불러일으키고 듣기를 자극할 수 있는 가장 중요한 원동력입니다. 따라서 교사는 수업에서 흥미로운 게임 순간을 사용하여 다양한 유형의 듣기를 가르치려고 합니다. 예를 들어, 저자는 초등학교 학생들이 좋아하고 대부분의 경우 그림을 색칠하고 그릴 수 있다는 사실에 기초하여 기술(듣기 및 그리기)을 사용합니다. 자동은이 기술을 사용하여 "동화 캐릭터의 출현"주제에 대한 2 학년 수업의 예를 제공합니다.
주제 : "동화 캐릭터의 등장"
표적: 어휘 능력 개발,
독백 말하기 훈련,
듣기 능력의 형성.
수업 중:
I. 조직적 순간
좋은 아침입니다.
운율-인사말 읽기:
좋은 아침, 좋은 아침,
좋은 아침
좋은 아침입니다 선생님들
만나서 반가워.⁶