Sharq filologiyasi va falsafa fakulteti turkiy tillar kafedrasi

Teşhis ve Đntak

11

, Tashxis va Intoq “jonlantirish” va “gapirtirish”  

Badiiy  asarda  hayvonlar,  qushlar  va  jonsiz  narsalarni  odamlarga  o`xshatib 

gapirtirish san`atidir.  

Andelîb-i zârı berg-i  gülle tekfîn etdiler 

Bir Gülistan beytini üstüne telkîn etdiler Đ.Molla 

Ushbu baytda insnga xos xususiyat ko`chirilib tasvirlangan. 

Îham, Iyhom “shubhaga solish” 

Mumtoz adabiyotda iyhom ikki xil tushunchani ifodalovchi, shunindek, haqiqiy 

va majoziy ma`nolarga ega bo`lgan so`z yoki so`z birikmasini she`riyatda qo`llagan 

holda bir baytda ikki xil ma`noni ifodalash san`atidir. 

Ney-i bezm-i gamem ey âh ne bulsan yele ver 

Oda yanmışkuru cismimde hevâdan gayrı    Fuzuliy 

Usbu baytda hevâ  so`zi ham nafs, hamda Havo ma`nosida kelgan. 

                                                 

11

 

Divan şiirinden seçmeler, Dr. Yusuf  Çetindağ, Đzmir-2005, 131-b.

 

---

 

19 

 

Tekrir, Takrir “ takrorlash”  

She`rda ifodalanayotgan fikrni ta`kidlab ko`rsatish va asar musiqiyligini oshirish 

niyatida ishlatiladigan so`z yoki so`z birikmasi takroriga asoslangan she`riy san`atdir. 

Bu yağmur, bu yağmur, bu kıldan ince 

Nefesten yumuşak yağan bu yağmur 

Bu yağmur, bu yağmur bir gün dinince 

Aynalar yüzümü tanımaz olur             (Necip Fazıl). 

  

Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi 

Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır 

Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi 

Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır      (Necip Fazıl) 

 

Söz ola kese savaşı 

Söz ola kestire başı 

Söz ola ağulu aşı 

Yağ ile bal ede bir söz.       (Yunus)