Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya va ijtimoiy-siyosiy fanlar fakulteti

Yaponiya. Qadimgi Xitoy estetikasi asosida yuzaga kelgan o’rta asrlar yapon estetikasi o’ziga xos milliy yo’nalishdan ketdi. Unda go’zallik ideali bir necha majoz-tushunchalarda o’z aksini topgan. Bular: «mono-no avare» – narsalarning qayg’uli maftunkorligi, «yugen» – yashirin go’zallik, «sabi» – tanholik qayg’usining go’zalligi.
Mono-no avare dastlab qalb qa’ridan otilib chiqqan ixtiyorsiz hayrat tarzida vujudga kelgan.: «Ax, qanday go’zal gul! Xare!» degan jumladagi hayratni anglatuvchi ikki so’z «Ax» va «Xare» keyinchalik «avare»ga aylangan. «Avare» – hayrat vositasida «mono»ning mohiyatiga etib borilgan. «Mono» esa — narsa yoki hodisa, lekin qiyofasiz narsaning mohiyati, «Mono-no avare» narsalarning mangu ibtidosiga qalb intilishi, ularning sirg’aluvchan ma’nosini ilg’ab olish demak. U tabiat va insonning o’zaro bog’liqligiga, o’zaro shartlanishiga, barcha mavjudlikning taqdir qonuniga ichki bo’ysunishiga nogahoniy eriShuvidan iborat. o’rta asrlar yapon she’riyatida tashqaridan qaraganda bir-biridan juda uzoq bo’lgan narsalar orasida bog’liqlik topishga, olamning yashirin birligi majmuini ko’ra bilishga intilish ana Shundan kelib chiqadi.
Go’zallikni anglab etishda eng muhim o’rinni «yugen» tushunchasi egallaydi. YUgen, bu – yashirin, sirli, qora, qa’rdagi go’zallik. U asli xitoycha so’z bo’lib, ikki qismdan iborat: «yu» – «qora, qa’r», «gen» – qorong’ulik, zulmat ma’nolarini anglatadi. U zulmatni yorib chiquvchi ziyo: zulmatni inkor etmaydi, lekin zulmatni ichdan yorib chiqar ekan faqat o’sha zulmatning o’zida mavjud. qisqasi, yugen – qorong’ulik qamrab ololmaydigan qorong’udagi nur.
Yugen estetik tushuncha sifatida Xeyyan davri (IX-XII asrlar) she’riyat nazariyasida qo’llanilgan. o’sha davr shoirlaridan biri Akira Komonaga yugentay-yugen ruhidagi uslubni o’zini kashf etolmaydigan hissiyotning aks-sadosi, dunyoga kelmagan kayfiyatning sharpasi, deb ta’riflaydi. Xullas, Xeyyan davri shoirlarida yugen tushunchasi teran ichki tuyg’u va g’ussa bilan yo’g’rilgan degan ma’noni anglatadi.