Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

sperm otogoniy 
deb ataladigan gametangiydan 
chiqib ketadi va suv oqimi bilan tarqaladi. Oogoniy ancha murakkab 
tuzilgan. Xloroplastsiz bu hujayra-korpogon deb ataladi. Birmun- 
cha sodda tuzilishli qizil suvo4larda karpogonda plastidlar b o ‘ladi.
Florideophyceae 
sinfining 
suvo‘tlarida kaф ogo n maxsus 
tuziiishga ega. Hujayraning pastki yadroli qismi yumalok, yuqorisi 
ch o ‘ziq-trixogina spermatsiylami tutish vazifasini bajaradi. Sper­
m atsiy bir hujayrali yumaloq yoki tuxumsimon tuzilgan. 
Ban-
giophyceae
sinfining vakillarida u yalong'och, p o ‘stsiz, 
Florideo­
phyceae
sinfining suvo‘tlarida karpogon yuzaga kelgan vaqtida u 
yupqa p o ‘st bilan o ‘ralgan bo‘ladi.
Hara suvo‘tlaridagi jinsiy jarayon ham o'ziga xos ravishda ro ‘y 
beradi. U rg ‘ochi jinsiy tuzilma oogoniy va erkak anteridiy ko‘p 
hujayrali tuzilgan va suvo‘tlam ing k o ‘pchiligida bitta o'sim likda 
rivojlanadi, amm o ikki uylilari ham bor. Oogoniy cho‘zik yumalok, 
uzunligi 1mm ga yetadi. Uni pastida kalta bandi, yuqorisida 5 yoki 
10 hujayradan iborat tojsimon qismi b o ia d i. Anteridiy 0.5 mm 
kattalikdagi yumalok shaklda va u 8 boMakdan iborat, juda k o ‘p 
jinsiy luijayralar-anterizoidlar hosil qiladi.
U ru g ia n g a n tuxum hujayra oogoniy ichida rivojlanadi. Uni 
o ‘lchamlari turli sistematik guruh suvo'tlarda turlicha kattalikda va
0,3 m m dan deyarli 1mm gacha boradi. Oospora yetila borishi bilan 
uni p o 'sti qotib boradi suberin va kremniy tuzlari bilan shimila 
boshlaydi. Yetilgan oospora jigarrang-sarg‘ish, to'q jigarrang hatto 
qora txisda, yaltiroq b o iad i. Tinim davridan so ‘ng oospora unadi va 
yangi hara o'sim ligini hosil qiladi.
SuvoMlarning hayotiy davrasi. 
Suvo‘tlarning hayotiy davra- 
sini ikkita asosiy guruh; jinsiy jarayon ro ‘y bermaydigan va jinsiy 
jarayon haqiqiy ravishda kuzatiladiganlarga b o iib o ‘rganish qulay 
b o ‘ladi.
51

---

H aqiqiy jinsiy jarayon ko'k-yashil suvo'tlarida ro'y bermaydi. 
shunga ko'ra ular jinsiy usiil bilan ko'paym aydi. Ko'k-yashil 
suvo'tlarning har biri rivojlanish davrida yetuk darajaga yetguncha 
morfologik jihatidan farqlam naydigan bosqichlarni o'taydi. K o'p 
hollarda rivolanishning m a’lum davrlarida ularning tashqi ko'rinishi 
boshqa turlarning yetuk darajadagisiga o'xshaydi. Masalan, Nostoc 
turkum ining turlari rivojlanish davrida ostsillatoriyasimon, silindro- 
_spermumsimon va boshqa holatlarda bo'ladi.
Agar suvo'tning hayotiy davrasi bitta organizm rivojlanishining 
bosqichini tutsa oddiy h ayotiy d a v ra haqida gapiriladi. Rivojlanish 
jarayoni bir necha "oddiy" davralardan m ahsuslashgan avlodlardan 
iborat b o 'lsa murakkab hayotiy davra ro 'y beradi. Har ikkala 
hayotiy davrada keskin chegara vo'q.
Bitta suvo'tning o'zidagi rivojlanish jarayonining turli bosqich- 
laridagi morfolagik jihatidan farqlar tur ichidagi xilma-xillikka olib 
keladi. 
Bunday 
xilma-xillik 
suvo'tning 
o'sish 
muhitidagi 
om illarning ta ’sirida kuchayib, ekologik o'zgaruvchanlikka olib 
keladi. U yoki bu ekologik omil ta ’sirida suvo'tning faqat m orfo­
logik belgilari o'zgarib qolmay, ularning xususiy rivojlanishlarida 
huddi yuksak o'sim likiardagiday o'zgarishlar ro 'y beradi.
K o'k yashil suvo'tlarida ro 'y beradigan "hayotiy davra" 
atamasini faqat shartli ravishda qabul qilinadi. Shunga k o 'ra ayrim 
tadkikotchilar ko'k-yashil suvo'tlarning rivojlanishini ifodalashda 
foydalaniladigan "hayotiy davra" atamasi o'rniga "siklomorfozni" 
tak lif etishadi. Jinsiy jarayon ro 'y beradigan suvo'tlardagi hayotiy 
davra muayyan ularning o'zlariga xos ravishda ro 'y beradi. Bu 
jarayonni bayon etishdan avval suvo'tlarning hayotiy davrasidagi 
m orfologiya va ularning yadrosidagi o'zgarishlarga nazar solaylik.
Jinssiz va jinsiy jarayon uchun xizm at qiladigan hosilalar ayni 
o'sim likni o 'z id a rivojlanishi ham mumkin. Gameta va sporalar 
(zoospora) hosil qiladigan o'sim likni