Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

Stigeoclonium
346

---

Substratga bazal hujayra 
yoki tarmoqlangan rizoid yor­
damida birikadi. 0 ‘zak qismi- 
ning hujayralari bochkasimon 
ko‘rinishda katta. Yon shox- 
chalari aniq yoki aniq b o ‘l- 
magan o ‘zak qismli. Shoxcha- 
ning oxirgi hujayralari ingich- 
ka, uzun yoki ratigsiz tuklar 
bor.
Jinssiz k o ‘payishi 
to ‘rt 
xivchinli makro - va mikro- 
zoosporalar, aplanosporalar yordamida amalga oshadi, ular yon 
shoxchalam ing 
hujayralarida 
hosil 
b o ‘ladi. 
Oqadigan 
va 
oqm aydigan suvlarda uchraydi.
Edogoniyalar - Oedogoniales tartibi
Bu tartib 3 turkum 600 ga yaqin turlar shoxlangan, 
shoxlanm agan ipsimon suvo‘tlardan iborat, ulam ing hujayralarini 
bo ‘linishi halqachalar hosil qilish bilan boradi. Ayrim turlarida 
pakana 
erkak gam etofit 
nonnandriy 
mavjud.
Oedogonium
, chuchuk
И
suvlarda 
keng 
tarqalgan
su v o ‘tlardan bin. 
Tallomi 
, . ’ 
v
i j
f v
tarm oqlanm agan, avval sub-
ill
Щ
stratga birikkan, keyin mus- 
taqil 
b o ‘ladigan 
iplardan 
/ / /
iborat. 
Hujayralarisilindr 
shaklida. Hujayraning k o ‘p 
qism ini shira bilan to ‘lgan 
vakuola egallaydi. Sitoplaz- 
Oedogonium
mada m axsus b o ‘yoq bilan b o ‘yamasa ham aniq k o ‘rinadigan yadro, 
ko‘p 
pirenoidli elaksimon xloroplast bor.
Ipning 
bazi 
bir 
hujayralari 
halqachalar 
hosil 
qilib 
b o ‘linaboshlaydi, boshqalari bu paytda bo ‘linmaydi. Hujayraning 
b o ‘linishi davrida uning ichki devorida halkasimon y o ‘g ‘onlanish -
juva k o ‘rinish hosil b o ‘ladi. Hujayradagi yadro mitoz usulida 
b o iin a d i, telofazaning oxirida k o ‘ndalang devor fikoplast tipida
347

---

r i v o jla n a d i. Ju v a k a tta l a n ib h u ja y r a d e v o r i d a h a l q a s i m o n teshik 
h o s il qiladi. B itta h u ja y ra d a b u n d a y h a l q a s i m o n h o s il a b ir n e c h a
b o ‘lishi m u m k i n .
Oedogonium ko'payishi tallom ni b o ‘laklarga boTinib ketishi 
bilan sodir boTadi. Jinssiz k o ‘payish stefanokont (xivchinlari 
hujayraning oldida tojsim on joylanishi) zoosporalar yordam ida 
am alga oshadi. Zoosporalardagi xivchinlarni soni 120 ga yaqin 
bo ‘lib ular fibroz xalqa bilan o ‘zaro birikkan. Zoosporangiyning 
bo rlig‘i yashil tusdagi bitta katta zoosporalni hosil b o ‘lishiga 
sarflanadi. Zoosporalar malum m uddat davom ida suvda suzganidan 
keyin oldi tomoni bilan substratga o ‘tiradi, xivchinlarini tashlab 
yuboradi, p o ‘st bilan o ‘raladi unib yangi ipni hosil qiladi. Ayrim 
sharoitlarda jinssiz ko'payish aplanosporalar yordam ida amalga 
oshadi.
Oedogonium jinsiy k o ‘payishi oogam tarzda o ‘tadi. Oogoniy 
katta shar yoki shishgan ellips ko'rinishiga ega, unda bitta tuxum 
hujayra hosil boTadi. Anteridiy kalta disksim on hujayralardan 
iborat, har birida ikkitadan stefanokont xloroplastlari boTm agan 
sperm atozoid 
hosil 
bo ‘ladi. 
Sperm atozoidni 
tosh 
shaklida 
joylashgan 30 xivchini bor.
Oedogonium turkum ida bir uyli va ikki uyli (m akrandriy va 
nannandriy) turlar bor. Bir uyli turlarda anteridiy va oogoniy bitta 
ipda ikki uylilarda turlilarida shakllanadi. Ikki uyli turlarning ichida 
pakana gam etofit yuzaga keladiganlari-nannandriylar bor. U lar 
m axsus 
androsporadan 
shakllanadi, 
k o ‘rinishidan 
spnrm atozoidlarga 
o ‘xshaydi, 
ularning 
xloroplastlari 
boMadi. 
A ndrosporalar bittadan androsporangiylarda oogoniy joylashgan 
iplarda yoki aloxida ipda joylashadi. A ndrosporalar oogoniyga 
keladi va unib ikki-uch hujayrali gam etofitga aylanadi. Uning 
yuqorigi hujayralari anteridiy xizmatini bajaradi.
Etilgan oogoniyda teshik yoki tirqish hosil b o ‘lib undan 
sperm atozoid o ‘tadi. UrugTanish ro ‘y berganidan keyin qalinpo‘stli 
oospora hosil boTadi, u tinim davrini o ‘taganidan keyin to ‘rtta 
gaploid zoosporaga aylanadi. Uni hosil boTishidan oldin oosporani 
yadrosi m eyoz tarzda boTinadi. Har bir zoospora substratga o ‘tirib 
yangi Oedogonium ipini hosil qiladi.
348

---

B ulbach aete 
turku­
miga mansub turlar chu­
chuk suvlarda keng tar­
qalgan. Tallomi tarmoq­
langan 
ip 
k o ‘rinishida, 
hujayralarida o ‘zaro rang­
siz asosi biroz kengaygan 
o ‘simtasi boTadi. H ujay­
ralari bir marta boTinadi 
xolos. 
bu 
vaqtda 
bitta 
xalqa hosil boTadi. Bir 
uyli, ikki uyli turlari bor.
Chuchuk suv havzalarida uchraydi.