Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

Tillarang suvo'ti. Ctrynoracata
bilan plazm odesm alar orqali 
radlaca rizopodial holat.
24

---

aloqani amalga oshiradi.
Suvo'tlarning ko ‘pchiligida, masalan, ayrim volvolcslarda va 
qizil suvo‘tlarda hujayra po'sti temir tuzlari bilan, hara, yashil, 
qo'ngMr va ayrim qizil suvo‘tlarida k al’tsiy tuzlari, tillarang, sariq 
yashil, va diatom suvo‘tlarida kremniy tuzlarini shimgan boMadi. 
Diatom suvo‘tlarida hujayra p o ‘stidagi shu suvoM hujayralariga mos 
arxitektonika - kremniyli sovutni hosil qiladi. Yashil va qizil, 
q o 'n g 'ir suvo‘tlari, m asalan Oedogonum, Caulerpa, Halimedia, 
Porhyta, Udotea kabilarda hujayra ajratadigan kutin moddasi 
hisobiga, hujayra po ‘sti qo ‘shimcha qattiq qatlam 
kutikula
bilan 
o'raladi. P o ‘stning yuzasi karotmoidlarning polimerlanish mahsulot 
- sporopolleninli qavat bilan qoplanishi mumkin.
Maxsus polisaxaridlardan, xususan, oltingugurt tutgan polisa- 
xaridlar, pektin, fukoidlardan iborat boMgan qalin shilimshiq 
yopqich qo ‘ngMr, qizil, va yashil suvo'tlarining ko‘pchiligiga 
harakterli hisoblanadi.
Yashil suvo'tlardan volvokslar va xlorokokklarning hujayralari 
ajratadigan shilim shiq qalin kapsulani hosil qiladi. Noqulay sharoit 
yuzaga kelganda 
ayrim
suvo'tlar, 
masalan, xlamidomonada 
vaqtincha palm elloid holatiga o'tadi. Bir qator suvo'tlarda sellu- 
lozali p o 'st yo'qligi tufayli hujayra po'sti oqsil qavat pellikuladan 
iborat.
Diatom suvo'tlarning palla va yon tomondan ko‘rinishi
Kriptofit suvo'tlarda hujayra po'sti, ichki oqsilli qavat 
plazm olemm ani ustidagi tashqi qo'shim cha qavat periplast bilan 
o'ralgan. Dinofita suvo'tlarining tekalarini tarkibida oqsildan 
tashqari galaktoza, arabinoza, galakturon kislotalari bo'lib, ular ko'p 
tarkibli tizimdan iborat. U lam ing yuzasi har bir suvo'ti turida o'ziga
25

---

xos tuzilishga ega va u sistematik aham iyatga molik hisoblanadi. 
Ayrim suvo'tlar hujayrasidagi, masalan, dinofitalardagi ejekt 
organellalari trixotsistlar anchagina murakkab tuzilishli hisoblanadi. 
B itta hujayradan bir necha yuzlab trixotsistlar hosil bo'ladi. Ular 
hujayra atrofida joylanib, tashqi m uhitdan ta ’sirlanishi bilan romb 
yoki 
to ‘g ‘ri 
to'rtburchak 
shaklidagi 
ipni 
tashqariga 
otadi. 
S uvo'tlarining k o ‘pchiligini hujayra yuzasi ayniqsa bir hujayrali- 
larda 
tangachalar, 
ninasimon, 
ilm oqsim on 
o'sim talar 
bilan 
qoplangan. Ular turli tuman vazifalarni bajarib, odatda plankton 
sharoitiga moslanishlardan biri b o 'lib hisoblanadi.
Yashil va tillarang suvo'tlarining b a ’zilarida hujayra po'sti 
yuzaga kelmay, hujayraning tashqi qavati bo 'lib plazmolemma 
hisoblanadi. Tashqaridan bu “yalang'och hujayralar” k o 'p hollarda 
shilim shiq bilan o'ralgan. Bir hujayrali va k o 'p hujayrali suvo't- 
lam ing gameta va zoosporalarida hujayra po'sti shakllangungacha 
p o'sti bo'Im aydi.
Plazmolemma. 
Xivchinli va am yoboid vakillarda hujayra 
tashqi tom ondan plazm olem m a bilan o'ralgan xalos, u suvo't 
tanasining doimiy o'zgarm as shaklini ta ’minlamaydi. Bunday 
hujayralar psevdopodiylarni hosil qilishi mumkin. Psevdopodiylar 
m orfologiyasiga ko 'ra bir necha tipga bulinadi. Suvo'tlarda 
k o 'p iro q
rizopodiylar 
uchrab (m asalan, Chrysamoeba, Rhizoch- 
rysis) uzun, ingichka, ipsimon, tarm oqlangan bazansitoplazm aning 
o 'sim tasi hisoblanadi.