Шарқ педагогик таълимотида таълимий-ахлоқий қарашлар

Harchan o’qibsan, bilimdonsan,

Agar amal qilmading, nodonsan,

Ustiga kitob ortilgan eshak,

Na olim va na donodir beshak”.

Mazkur fikrni yanada boyitib, bir o’rinda «Ilmiga amal qilmagan olim mash’ala ko’targan ko’rga o’xshaydi!», – desa, yana bir o’rinda erni shudgor qilib, urug’ sochmagan dehqonga o’xshatadi, ya’ni:

Kimki befoyda umrin o’tkazdi,

Hech narsa olmasdan, oltin ketkazdi.

Muslihiddin Sa’diy bilimli va fozil kishilarning so’z va amal birligiga tayanishlari maqsadga muvofiq ekanligini ta’kidlaydi. Ezgu so’zlarni aytuvchi olimlarning bildirilgan fikrlarga o’zlari amal qilmasliklari kishilar oldida obro’larining tushishiga sabab bo’luvchi omillardan biridir degan g’oyani ilgari suradi. Mazkur holatning isboti sifatida quyidagi hikoyatni keltiradi:

Bir fakih (huquqshunos) otasiga dedi: «Voizlarning dabdabali va bezakli so’zlari menga sira ta’sir etmaydi, chunki ularning gapirgan gaplari qisman ishlariga mos kelmaydi»: