Shahrisabz filiali

Donning pardaliligi. Donning pardaliligi pardali donlarda (arpa, tariq, so‘li, sholi) gul qobig‘ining miqdorini bildiradi. Pardalilik o‘zgaruvchan bo‘lib, sulida (% larda) - 5-17, arpada - 6-16, tariqda - 20-40, sholida - 17-25 ni tashkil qiladi.
Donni saqlash don etishtiriladigan hududlarda don qurutgichlari va faol shamollatish qurulmalari bilan jihozlangan, katta elevatorlar va mexanizasiyalashtirilgan omborxonalarga ega bo‘lgan don qabul qilish maskanlarida, shuning bilan birga donni iste’mol qilish va qayta ishlash joylarida (tegirmonlar va yorma ishlab chiqarish korxonalar qoshidagi) katta quvvatli elevatorlarda amalga oshiriladi.
Don o‘rib olingandan so‘ng, u birdaniga to‘liq etilganlik va sokinlik, ya’ni biokimyoviy fermentativ jarayonlar juda sekin boradigan davriga o‘tmaydi. O‘rib olinganidan so‘ng omborxonalarga keltirilgan donda, o‘rib olishdan keyingi etilish jarayoni deb ataluvchi faol biologik jarayonlar sodir bo‘ladi. Bu jarayonning davomiyligi don o‘simligining turi va navi, uni saqlash sharoitlariga qarab 2-3 kundan 10-16 kungacha davom etadi. Etilish jarayoni tozalangan don qurutilganda va shamollatiladigan omborxonalarda saqlanganda tezlashadi. Yangi o‘rib olingan va hali etilmagan don kislorodni yutib va uglerod ikki oksidi, suv va issiqlik chiqarib faol nafas oladi, bir vaqtning o‘zida zaxira uglevodlar, oqsil moddalar va yog‘larning shakllanishining tugallovchi bosqichi bo‘lgan sintezlash jarayonlari boradi. Bunda qand, oksilmas azot, erkin yog‘ kislotalarining miqdori kamayadi va kraxmal, oksil va yog‘lar miqdori ortadi.
O‘rib olishdan keyingi etilish jarayonida chuqur sifat o‘zgarishlari sodir bo‘ladi. Don unish xossalariga ega bo‘ladi, uzoq muddatga saqlashga yaroqli bo‘ladi, uning texnologik xususiyatlari yaxshilanadi.
Quruq, toza, to‘liq etilgan don qulay sharoitlarda oziqaviy qiymati va texnologik xossalarini yo‘qotmasdan uzoq muddat saqlanishi mumkin. Masalan, bug‘doy donining saqlanish muddati 4 yil deb belgilangan. Ammo bunday donda ham uning holati va xossalariga ta’sir ko‘rsatuvchi u yoki bu jarayonlar sodir bo‘ladi. Noto‘g‘ri saqlashda bu jarayonlar donning xossalarini o‘zgarishiga, dondan yorma, un va boshqa mahsulotlar ishlab chiqarish uchun xom ashyolik qiymatining yo‘qotilishiga sabab bo‘ladi. Tarkibi va tuzilishi jihatdan murakkab hayot qobiliyatiga ega ob’ekt hisoblangan don, atrof-muhit ta’siriga uchrashi va o‘zida kechayotgan biokimyoviy, fizik-kimyoviy va biologik jarayonlar ta’sirida o‘zgarishi mumkin.