Besh xonali xonadonlarning birinchi qavatida: bir yotoq xona,
undan kabinet qilib foydalansa bo'ladi. Ikkinchi qavatda uchta yotoq
xona va mushtarak sanitariya tarmog‘i bor. Yotoq xonalardan biriga
kichikroq balkon tutashgan. Rejalashtirishdagi
qayta afzallik - uylar-
ning barcha namunalaridagi har bir xonadon oldida 50 kv.m ga yaqin
maydonli ochiq sahn mavjud, unda yozgi oshxona, oldi to'silgan
shiyponcha va choqqina hovuzcha bor.
Xonadonga tutash sahnning
bir qismi ham shiyponcha bilan to'silgan. Umumiy xona sahncha bilan
tutash. Iqlimiy sharoitlar sahndan yilning katta qismida qo'shimcha
xona sifatida foydalansa bo‘ladi.
Umuman uylaming kompoz.isiyasi, tu/.ilmasi, devorlari va sahnchalar
xalq turar-joyini 0 ‘rta Osiyo issiq iqlimidagi hayot sharoitlarini aks
ettiruvchi milliy an ’anaviy ycchimlar hisobga olinib hal etilgan.
2 .6. Jamoat binolari
Eng yaxshi milliy va mumto/. an ’analarni
birlashtirish uslubiyati
urushdan keyingi yillarda qurilgan qator jamoat binolari arxitekturasi
mujassam. Toshkentdagi Alisher Navoiy nomidagi 0 ‘zbekiston davlat
akademik opera va balet teatri binosini O'zbekiston arxitektura yo‘na-
lishi katta yutug‘i deb e ’tirof etish lo/.im (1947-yilda qurib bitkazilgan,
arxitektor A.Shchusev, xalq ustalari Sh. Murodov, K. Jalilov, V. Bol-
tayev, aka-uka B. Jo'rayev va I). Jo'raycvlar, A. Abdurahimxo‘jayev,
M. Isamuhamedov, M. Rajabov). Teatr
binosi maydonda dominant
hisoblanib mahobatli bo‘lib turadi va bosh fasadi maydon o ‘qini davom
ettiruvchi, keyinchalik «Toshkent* (hozirda «Toshkent-Palas») meh-
monxonasi binosi qurilgan keng Buyuk Turon ko‘chasiga qaragan.
Reja tarhi xiyla murakkab. T o‘rt burchak shakldagi tomosha zali
1400 o ‘ringa moTjallangan, binoning arxitekturaviy badiiy qiyofasi
mumtoz kompozisiyalar birikuvi asosida yaratilgan bo‘lib, unda 0 ‘rta
Osiyo arxitekturasi usullari' bilan hamohang.
Old tom onda uch darvozali ark ko‘rinishi
baquw at peshtoqning
dastlabki tarhi saqlanib qolgan. Deyarli yarim doirali arklar xiyol
uchli qilib qurilgan. Ilgari peshtoq ustunlari uchlariga haykallar o ‘m a-
tilishi mo'ljallangan bo‘Isa, keyin ular o ‘miga 0 ‘rta Osiyo minoralarini
esga soluvchi serbezak m inorachalar tiklangan. Peshtoqning o ‘rta
qismidagi ustunlarida milliy uslubda naqshlangan qo‘shaloq ustunchalar
biriktirilgan. Yon va orqa devorlarda quyosh to ‘siqich vositasi sifatida
arkli ko‘rinish takrorlanadi. Ularga och sariq tusdagi ajoyib g‘isht
69
terilmalari tagzam in b o ‘lib xizmat qiladi. Intererlar arxitekturasi
undanda jozibaliroq. Vestibyul,
katta foye, kuluarlar yop-yorug‘, keng,
bir-biriga mutanosib. Asosan ganchda ishlangan bezaklar hamma joyni
to ‘ldirib turibdi. 0 ‘zbek xalqining badiiy-bezak an ’analari asosan olti
kuluar — zalida mujassam, ularda Buxoro,
Samarqand, Xorazm,
Farg'ona, Termiz va Toshkent maktablarining mahalliy arxitekturasi
namoyon.
Bu arxitektura maktablari a n ’analarida xalq ustalari suvratlari
b o 'y ich a katta did va m ahorat bilan xalq naqshlari nam unalari
yaratilgan. Teatm ing bezak-badiiy qiyofasi
katta foyedagi Alisher
Navoiy asarlari mavzuiga ishlangan katta tasviriy panno bilan to ‘l-
dirilgan. Sharqona miniatyura uslubi bu yerda monumental rangtasvirga
moyil. Xalq rassomi Chingiz Ahma-rov ganch devorga ishlagan panno
mutlaqo zamonaviy ruh kasb etgan.
Milliy shakllar foydalanilgan 50-yillararxitektura yo'nlishiga boshqa
misol Sovxozlar xalq komissarligi uyi — Toshkentdagi Navoiy
ko‘chasida joylashgan Qishloq va suv xo‘jaligi va/irligi binosidir
(arxitektor S. Bulatov). U zoq vaqt loyihalashtirilgan
va qurilgan bino
№ * *
Do'stlaringiz bilan baham: