Shaharlar geografiyasi va geourbanistika asoslari

Qoroqalpog„iston Respublikasi shaharlari zichligi va joylashuvi 
Qoraqalpog‗iston 
Respublikasining 
mamlakatimizning 
chekka 
shimoli-g‗arbida, ―muammoli mintaqa‖da joylashganligi, uning O‗zR markaziy 
rayonlaridan ancha uzoqda o‗rnashganligi hudud iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishiga 
ta‘sirini ko‗rsatadi. Shu bilan birga QR ning geosiyosiy mavqei, tranzit funksiyasi, 
tabiiy resurs salohiyati istiqbolda uning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga anchagina 
qulayliklar 
yaratadi. 
Qoraqalpog‗iston 
Qozog‗iston 
va 
Turkmaniston 
Respublikalari bilan chegaradosh bo‗libgina qolmay O‗zbekistonning g‗arb 
mamlakatlariga chiqishi uchun darvoza vazifasini ham o‗taydi. 
Mintaqa iqtisodiyoti agrar-industrial yo‗nalishga ega. Qoraqalpog‗iston 
O‗zbekiston Respublikasi shahar aholisining 5.5 foizini egallagani holda, uning 
hissasiga mamlakatda ishlab chiqarilgan YAIMning 2.5 foizi, sanoat 
mahsulotining 1.6 foizi, qishloq xo‗jaligi ishlab chiqarishining 3.0, pullik xizmat 
hajmining 3.8, chakana savdoning 3.6, eksportning 0.7 foizi va importning 0.8 
foizi to‗g‗ri keladi (2014 y).
 

---

105 
Hudud tarkibidagi 12 ta shahar va 26 ta shaharchalarda 883.2 ming kishi 
yashaydi (shaharlashuv darajasi-49.3 foiz). Hozirgi kunda shahar joylarda 
yashovchilarning nisbiy miqdori bo‗yicha Namangan, Farg‗ona, Andijon va 
Qoraqalpog‗iston Respublikasi oldinda turadi, uning eng past darajasi esa Xorazm 
viloyatida kuzatiladi. Qoraqalpog‗iston Respublikasida bu ko‗rsatkichning 
yuqoriligi mazkur hudud sanoat salohiyatidan emas, balki bu joylarda intensiv 
qishloq xo‗jaligini rivojlantirish sharoitlarining cheklanganligidan darak beradi. 
Shaharlar rivojlanishi va urbanizatsiya jarayoni QRning turli hududlarida 
o‗ziga xos xususiyatlarga ega. Rayon shaharlar to‗ri asosan Nukus va uning 
aglomeratsiyasi hamda janubiy rayonlarda ancha zichroq. Aksincha, Beruniy-
To‗rtko‗l, Qo‗ng‗irot va Chimboy rayonlarida biroz siyrakroq.