Shaharlar geografiyasi va geourbanistika asoslari

15-jadval 
Xorazm viloyati shaharlarining klassifikatsiyasi (01.01.2016 y.)
 
Shahar manzilgohlari 
kategoriyasi 
Shahar 
manzilgohlar 
soni 
Aholisi, 
kishi 
Jami shahar 
aholisidagi ulushi 
(%da ) 
3 ming kishigacha 
12 
28.5 
5.0 
3-5 ming kishigacha 
27 
101.7 
17.9 
5-10 ming kishigacha 
12 
71.0 
12.5 
10-20 
ming 
kishigacha 
6 
97.1 
17.1 
20-50 
ming 
kishigacha 
2 
67.0 
11.8 
50-100 
ming 
kishigacha 
1 
61.7 
10.9 
100-250 
ming 
kishigacha 
1 
138.6 
24.5 

---

104 
Jadval O‗zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‗mitasi ma‘lumotlari 
asosida tuzilgan. 
Tahlil etilayotgan mintaqaning 3-pog‗ona shaharlar guruhida viloyat jami 
shahar aholisining 12.5 foizi istiqomat qiladi. O‗rta shaharlar guruhi 
respublikamizning ko‗pgina mintaqalarida Farg‗ona, Jizzax hududlarida yaxshi 
shakllanmagan. Vohaning ―ikkinchi‖ ko‗hna turizm shahri Xivada 2008 yilda aholi 
soni 54,3 ming kishini tashkil etgan bo‗lsa, 2016 yilda 61.7 mingga etdi. Xivada 
ham aholi sonining o‗sishi turg‗unlashgan.
5-pog‗onada birgina viloyat markazi-Urganch bo‗lib, unda jami shahar 
aholisining 24.5 foizi istiqomat qiladi. Shahar viloyatning sanoat, transport, 
madaniy-ma‘rifiy, xizmat ko‗rsatish sohalari to‗plangan rayon hosil qiluvchi 
markazidir. Viloyat markazining qulay iqtisodiy geografik o‗rni uni boshqa 
shaharlarga nisbatan qisqa muddatda rivojlanishiga sabab bo‗lgan. Ushbu shahar 
aholisi soni keyinggi 10-15 yil mobaynida deyarli o‗zgarmadi, tabiiy ko‗payishi 
esa viloyatda eng past ko‗rsatkichga ega. Urganch shahri viloyat jami sanoat 
mahsulotining 27.7 foizini, iste‘mol mollarini 46.8 foizini beradi. 
Afsonaviy 
Xiva
(eramizgacha V asr) shahri Amudaryoning chap sohilida 
Polvon kanali yonidagi tekislikda qad rostlagan. An‘anaviy turizm shahrining 
hozirgi qiyofasi (arxitekturasi) XVIII asr oxirlaridan XX asr boshlarigacha 
bo‗lgan davrda shakllangan. Ayni paytda shaharda gilam fabrikasi, paxta tozalash, 
yog‗-moy zavodlari faoliyat yuritmoqda. 
Amudaryo bo‗yida joylashgan
Pitnak 
(1992 y.) shahrining rivojlanishida 
qulay transport geografik o‗rin xususan, Chorjo‗y-Qo‗ng‗irot temir yo‗lining 
qurilishi va Toshkent-Samarqand-Buxoro-Xorazm-Nukus avtomagistrali muhim 
omil bo‗lib xizmat qildi. Shu bois, 1974 yilda Pitnak temir yo‗l stansiyasi, 
Amudaryo bo‗yidagi Sharlovuq pristani va Tuyamo‗yin gidrouzeli quruvchilari 
shaharchalari birlashtirildi va u viloyat ahamiyatiga molik shaharlar qatoriga kirdi.
Xorazm viloyati geoshaklining (konfiguratsiyasi) ixchamligi ma‘lum ma‘noda 
o‗sish qutb va markazlarini shakllantirishni talab etadi.