Щадимги европада илк фалсафий билимлар ривожи, ижтимоий таращщиёт, маданий жараёнлар

АСАРЛАРИ. Тадқиқодчилар Арасту ижодини икки даврга бўладилар. Биринчи давр Арастунинг Академиясида таҳсил олган ва таълим берган вақтига тўғри келади. мутафаккирнинг бу давр мобайнида ёзган асарлари замондошлари эътирофига сазовор бўлган бўлсада, бизга қадар етиб келмаган. Иккинчи давр Арастунинг Академиядан кейинги ижодини қамраб олади. бу даврда битилган ва бизгача асосан етиб келган асарларини етти гуруҳга бўлиш қабул қилинган: ¹
1. «Органон» номи остида жамланган мантиққа доир рисолалар. Унга мутафаккирнинг «Категориялар», «Талқин ҳақида», «Биринчи ва иккинчи аналитика», «Топика», «Софистик аргументлар раддияси» номли асарлари киритилган.
2. Физикага доир рисолаларда табиат ва ҳаракат ҳақидаги маърузалар баён этилади. мутафаккирнинг «Физика», «Нарсаларнинг келиб чиқиши ва йўқолиши ҳақида», «Само ҳақида», «Метеорологик муаммолар ҳақида», «Муаммолар», «Мехика» каби асарлари шулар жумласидандир.
3. Биологияда доир рисолаларни асосини «Жон ҳақида» асар ташкил этади. шунингдек, бу гуруҳ асарларига «Ҳайвонлар тарихи», «Ҳайвонларнинг турлари (қисмлар) ҳақида», «Ҳайвонларнинг келиб чиқиши ҳақида», «Ҳайвонларнинг ҳаракати ҳақида»ги китоблар ҳам киради.
4. Бирламчи фалсафа доир рисолаларда боғлиқнинг моҳияти ҳақида фикр юритилади. Арасту асарлари тартибга солинаётганида унинг даги муҳаррир ва нашрга тайёрловчиси Родослик Андроний мил.ав. I аср бу туркум рисолаларини физикага доир китоблардан кейин жойлаштирган. Шу асосга кўра, мутафаккирнинг бирламчи фалсафага доир рисолалари кейинчалик «Метафизика», яъни «Физикадан кейин» номи остида бирлаштирилган.
5. Арастунинг Этикага доир рисолалар «Никомах этикаси» отаси Никомахга бағишланган) ва «Эвдем этикаси» (дўсти ва шогирди Эвдемга бағишланган) каби асарлардан иборат. Биринчи рисолада Ликейдаги маърузалари ўрин олган. Иккинчи асарда эса, мутафаккирнинг этикага оид илк таълимоти баён қилинади.
6. Ижтимоий-сиёсий ва тарихий рисолалар «Сисат» номи остида жамланган. Бу туркум рисолалар сирасига «Полития» ҳам кирган. Мазкур асарда 158 Юнон полисларининг конституциялари таърифланган. Бизга қадар рисолалар «Афина политияси» деб номланган қисмигина етиб келган.
7. Санъат, назм ва риторикага доир рисолалар «Риторика» ҳамда «Поэтика» номли асарлардан иборат.