Ш. Шоабдураҳмонов, М. Асқарова, А. ҲОжиев, И. Расулов, X. Дониёров

Нима, нарса сўзлари билан бирга келиб, «ҳар.хил нарса», «ҳамма нарса» деган маънони билдиради: Шу вақт ҳар нарса бир-бир хаёлимдан ўтди. (0.) Магазиндаги ҳар пимал&р Дил- дорани қизиқтирар эди. Дурбек ёш бўлса ҳам ҳар нимапи би- лиьига қизиқар эди. У ҳар нимадан ҳадиксирай бермайди.
Қандай (қанақа) сўзи билан бирга сифат характернда қўл- ланади ва предмет, шахсларни умумлаштирган ҳолда белги- сини кўрсатади: ...ҳар қандай аёлнинг Тожихонга ҳаеаси келар эди. (А. Қ.) Ҳар қанақа масала кўпчиликнинг раъйига қараб ҳал қилиниши керак. (А. Қ.) Ҳозир унинг фикри-ёди ҳар цан- дай азобни енгишда эди. (А. Қ.)
Қайси олмоши билан бирга сифат характерида келади ва маъноси жиҳатдан ҳар бир олмошига ўхшайди: Ҳар қайси гу- руҳ сувнинг бошида бўлишни истарди. (А. Қ.)
Бу олмош кўпинча эгалик аффиксини олиб, от характерида қўлланади: Ҳар цайсимиз ўз иззатимизда қолсак. (А. Қ.) Булар- ни билмасак, ҳар щайсисини ўзига муносиб окойда қўя олмай- миз... (А. Қ.) Ҳар қайсимизнинг дилимизда андиша бор эди.
Қанча олмоши билан бирга қўлланиб миқдорнинг ортиқли- гиии кўрсатади: Иккови бу муносабатни ҳар цанча яишрса ҳам,- барибир ҳамма эшитиб қолди. (А. Қ.) Саломат кўрши- ганимиз учун ҳар қанча хизмат қилсак ҳам оз. (С. Аҳм.)
Қачон олмоши билан бирга келади ва «ҳамма вақт» деган маънони билдириб, равиш характерида бўлади: У ҳар цачон ўз ҳукмини ўтказиб ўрганган одам. (А. Қ.) Бу гапни ҳар ца- чон такрорлай берса керак.
Ҳар сўзи пайт маъносини нфодаловчи сўзлар билан бирга келади. Масалан:' Звено аъзолари пахта ҳосилини ҳар йили ошириб бажариб, икки марта ҳукумат мукофотини олишга сазовор бўлдилар. (Газетадан.) У ҳар замонда ингичка соқо- лини силаб, ич-ичидан йиғларди. (Ш. Р.) Биз маккажўхоридан ҳар йили икки марта ҳосил оламиз. (Газетадан.) Уртанур ҳа.р дам Навоий нола қилмоғи била. (Навоий.) Шунингдек, бу сўз ҳар он, ҳаргиз шаклида пайтга муносабат билдиради: Биз ҳам ҳаргиз сен сари юзни бурмаймиз. Ҳар он сизни эслаб юрар-

ман. Айрим ҳолатларда ҳар сўзи қўллаамай, пайт билдирувчи от жўналиш келишиги ёки ўрин-пайт келишиги фӧрмасида ке- лади: Ҳар куни 250 кило пахта тердим — Кунига 250 кило пах- та тердим — Кунда 250 кило пахта тердим.

Уринга муносабат билдирувчи айрим отлар ҳам ҳар сўзи би- лан бирга қўлланиши мумкин: Оҳ тортиб ўзимни ҳар ерга урдим. (Ислом шоир.) Бола ҳар томопга олазарак бўлиб, ким- нидир қидирар эди. (Ойдин.)
Сари сўзи ҳозирги тилда ма'ьлум йўналишни кўрсатаднган кўмакчи саналса ҳам, ҳар сўзи билаи бирга ўз асл («томои») маъносида ишлатилади: Ҳар сари елдим — югурдим.
Айрим сонлар ҳар сўзи билан бирга ёки унга қарашли бў- лак сифатида қўлланиши мумкин: Бир сўзи билан бирга
келиб, маънони таъкидлаб кўрсатиш учун ҳўлланади ва қўш- ма сўзни ҳосил ҳилади: Ҳар бир сўз уларнинг оғзидан эмас, қалбидан чиқаётгандай эди. (0.)
Бир, икки, уч ёки ундан ортиқ миқдорни кўрсатувчи бирга- лик, доналик сонларга қўшилгаида қўшма сўз ҳосил қилмай, ҳар с>^,'зи шу сонларнинг изоҳловчиси вазифасини бажаради, миқдорни айириб, таъкидлаб кўрсатиш учун хизмат қилади. Ми- соллар: Униб чиққан щр битта ниҳол Турсунойга олам-олам севинч бахш этар эди. (Газетадан.) Уғилларнинг ҳар учаласи ҳам бедарак кетди. (Эртакдан.) Қизларнинг ҳар иккови ҳам одобли, андишали бўлиб етишдилар.
Баъзи сифатлар ҳам ҳар сўзи билан бирга қўлланиши мум- кин: ...олдига дастурхон ёзиб, ҳар турли овқатлардан олиб ке- либ қўйди. Баъзан ҳар сўзи сифат олдида келса ҳам, шу си- фатнинг — аниқловчининг ўзига эмас, аниқловчи + аниҳланмиш бирикмасига қарашли бўлади: Юмуш дер боғдаги ҳар тоза япроқ.
Булардан ташқари, ҳар сўзи ҳар ҳолда, ҳар қалай, ҳарна, ҳар нечук, ҳар тугур, ҳар эҳтимол (ҳар эҳтимолга қарши) ка- би сўзлар таркибида келиб, турли модал оттеикалар ифода- лайди: Ҳар эҳтияолга царши, сиз айтган нарсаларни келтир- дим. (Ойдын.) Ҳар ҳолда, биз бир-биримиз билан боғланган кишилар эдик. (А. Қ.) Ҳар цалай бемаслаҳат иш бўлди, Наси- ба. Ҳар тугур ўзлари ҳам келиб қолишди.
Белгилаш олмошлари гапда эга, тўлдирувчи, аниқловчи ва ҳол бўлиб келади: Йиғилишда ҳар ким ўз фикрини бирма-бир айтиб ўтди. (А. Қ.) Ҳар цандай фикрлар уни безовталантирар- ди. (0.) Ҳосил хазина эканлиги ҳар биримизга маълум. (Ш. Р.) ,..Ҳар -вацт қизи билан Қарим эсига тушиб кетарӧи. (Ш. Р.)

114. 
     §. Бўлишсизлик олмошлари. Бўлишсизлик олмошлари маъно жиҳатидан белгилаш олмошларининг зиди бўлиб, барча предм.ет ёки белгига нисбатан инкор маъносини — бўлишсизлик- ни билдиради. Бу олмошлар иштирок этган гапнинг кесими бў- лишсиз формада келиб, гап инкор гап ҳисобланади.
     

Инкор олмошларига ҳеч сўзи ва шу сўзнинг баъзи сўроҳ ол-

мошлари, шунингдек, бир, нарса каби сўзлар билан бирикиши- дан ҳосил бўлган олмошлар киради. Демак, бўлишеизлик олмошлари ҳам тузилишига кўра 2 турга эга: а) туб сўз шак- лидаги бўлишсизлик олмоши; б) қўшма сўз шаклидаги бўлиш- сизлик олмоши.

Туб сўз шаклида қўлланадиган бўлишсизлик олмошига ҳеч сўзи киради.
Қўшма сўз шаклидаги бўлишсизлик олмошлари эса ҳеч сўзига ким, нима, қачон каби сўроқ олмошларининг ёки бир, нарса сўзларининг қўшилишидан ҳосил бўлади: ҳеч ким, ҳеч нима, ҳеч бир, ҳеч нарса каби: -

1. 
   ҳеч сўзи якка ҳолда қўлланганда кўпинча феъллар ол< дида келиб, равиш функциясини бажаради ва иш-ҳаракатнинг, батамом инкорини билдиради: Бу тўғрида ҳеч тишвишланманг. (0.) Онаси жуда хурсанд бўлса ҳам ҳеч ухлай олмайдн. (Ас. М.) Бу кунларда Оксана ҳеч тиниб-тинчимайди, (Ас. М.)
   

Ҳеч сўзи бўлмаса сўзидан олдин келиб, гапда энг минимал шарт маъноси ифодаланганлигини билдиради: Ҳеч бўлмаса, бит4^: та элеватор бўлса эди. (Ш. Р.);

2. 
   сўроқ олмошлари ҳеч сўзи билан бирикиб келганда сўроқ олмошларининг маъноси ўзгариб, шахс (ҳеч ким), предмет (ҳеч нима), миқдор (ҳеч цанча), белги (ҳеч цандай, ҳеч қайси) га нисбатан инкорни ифодаловчи сўзлар ҳосил бўлади.
   

Ҳеч ким олмоши шахсга нисбатан инкорни ифодалайди: Идорада ҳеч ким йўқ эди. (А. Қ.) Атрофда Саодатдан бошқа ҳеч ким йўқ эди. (Ас. М.)
Ҳеч ким олмоши шахсга. нисбатан қўллангани учун ҳам эга- лик, шунингдек, келишик қўшимчалариии олиб, гапда отлар каби вазифани бажариб келади: Қарашадиган ҳеч кимим йўқ- лигини билиб, невараси тушлик олиб келди. (С. Аҳм.) Ҳеч ки- минг йўқ. Ҳеч кимдан сўрамай-нетмай чиқди-кетди. (А. Қ.) Сиздан бошқа ҳеч кимга гапира олмайман. (А. Қ.) Ҳеч ким билан кенгашмай-нетмай шаҳарга бориб аппаратура сотиб олибди. (А. Қ.) Қўнглига тугиб юрганини ҳеч кимнинг фикри билан ҳисоблаишасдан айтди. (А. Қ.)
Ҳеч ким олмоши инкор гаплар таркибида уюшган бўлак- ларнинг умумлаштирувчи сўзи вазифасида ҳам кела олади: Ун- га на йўловчи, на самоварчи — ҳеч ким эътибор қилмади. (Ас. М.)
Ҳеч нима олмоши предмет ёки воқеа-ҳодисага нисбатан инкорни ифодалайди: Мен сизга ҳеч нимани кўрсатганим йўқ эди-ку!
Ҳеч нима олмоши ҳам кўпинча отлар ўрнида келиб, отлар- га хос эгалик ва келишик аффиксларини олади. Гапда отлар каби вазифа бажаради: Менинг ҳеч нимам йўқ. Ҳеч нимадан тап тортмайдиган одам.
Ҳеч қандай олмоши предмет белгисига нисбатан иикорни билдиради: Бироқ Саиданинг юзида ҳеч қандай ўзгарши йўқ



эди. (А. Қ.) Улар инсон муқабёти, ,щт цандай чегарани тан шмаслигшт Спииишрди. (С. Аҳм.) Ж&эимбек хеч щндай дори бермоцчи шас жан. (А. Қ.)
7{еч щйси олмоши ҳан нредм.«г белғйсига нисбатаи инкор нфодалайди: Ҳали ҳам ҳеч цайси колхознинг цурти нишона бергши йўц. (А. Қ.) .
Ҳеч қайси олмоши ҳеч қандай олмоши каби предмет белги- еяга нисбатаи ивкории ифодаласа ҳам, отлашиш хусусияти кучли: Буларнииг цеч цайсти пах'Рани билмайди. (А. Қ.) Ҳеч щайсммаэ ҳам олдирмади-к. (А: Қ.)
Ҳеч қачон олмоши пайтга нисбатан инкор маъносини бил- дирада ва гаида равиш характерида қўлданади, иш-ҳаракат- нинг ҳеч ®ақт юзата келмаганлигини билдиради: Мен ҳеч цачвн -ўлим кутган эмасман, кутмайман щам! (А. Қ.) Малоҳат уни .щеч цтон бу аҳаолда кўрмаган бўлса керак, юмшади. (А.Қ.) Қаландаров ҳеч цачт бунақа меҳмонни кутган эмас эди. (А. Қ.) ^
Ҳеч еузи вақт, маҳал сўзлари билан ҳам бирикиб пайтга нисбатан инкорни ифодалайди:. Орамиэда цеч вацт шу хил- даги аччщ гаалар айтилмаган эди. (С. Аҳм.) Унинг назарида, бундай одамлар бир-бирини ҳеч вакт камситмас, ҳеч вацтал- дамасдай кўринар эди. (Ас. М.) Ҳечмаҳал бўлмайсан менга баробар. («Достон»дан.)
Ҳеч қаер сў.зи ўринга нисбатан инкор маъносини билдира- ди, ва гапда ўрин-пайт, жўналиш ва чиқиш келишиклари аф- фиксларини олиб, ўрин равишлари характернда бўлади: Ҳеч щаерга бормасам дейман. (А. Қ.) Пахта байрами ҳеч цаерда МирзачўлдШгидек цизиқ ўтмаса керак. (А. Қ.)
Ҳеч щаер сўзи бош ва тушум келишиклари формасида қўл- ланганда от вазифаеида: Ҳеч цаер ҳам бизнинг қшилоқча обод ва кўркам эмас экан. Бошқа ҳеч цаерни орзу қилмайман; қа- ратҳич келишиги қўшимчасида эса қаратқичли аииқловчи ва- зифасида келади: Ҳеч цаернмнг ҳавоси менга ёқмади.
Ҳеч сўзи бир сони билан бирга келиб предмет белгисига нисбатан инкорни, отлашиб предмет ёки шахсга ннсбатан ин- корни билдиради: Раис ыкки звенонинг ғўзасини оралаб, ҳеч &ир қусур таполмай, чеҳраси очилиб, шийпонга томон юрди. (А. Қ.) Анзират хола ҳеч биримизга гап бермай, неварасини таърифлаб мақтаб кетарди. (Ас. М.)
Ҳеч сўзи нарса сўзи билан бирга келиб предметга нисбатан инкорни. билдиради. Гадда от каби вазифада келади: ...ҳеч нар- са англай олмасдим\ (0.) Бу томонларнинг оқшомига ҳеч нар- еш тенг келолмайди. (С. Аҳм.) Биз ҳеч нарсага овора бўлма- дшк. ...ўғилгинанг ҳеч нарсани кўрмагандай, отдай бўлиб ке- тди. (0.)
Бундай конструкциялардаги нарса сўзи нима сўроқ олмо- ш.и ўрнида ҳам қўллана олиши мумкин: Қопнинг тагида ҳеч щреа цоямшган —-...ҳеч иыяа қолмаган.

Кўшма сўз шаклида қўллангаи инкор ©лмешлари тщШ’ бирдан' ортиқ келиши мумкин. Бундай гапларда бир неча шЦ. кор |1фодаланган бўлади: Мен %еч цачвп ҳеч шмжт. уетдтҳ ҳеч Щерги арз қилган эмасман. (А. Қ.) ...ҳеч ким ҳеч бир' номзбднтг сайлов рўйхатида цолдирилиишга царши чщмады„. (А. Қ.) Бу ҳақда бизда ҳеч нарса демай қўйди. (А. Қ.) Ҳел ким ҳеч қачои ҳеч нарсани билмайди. (О.)

Юқорида санаб ўтилган бўлишсизлик олм.ошларидаи таш* қари, бир нарса (бир нима) тииида тузилган қўшилмалар иш« тирок этган ганларнинг кесими бўлишсизликгш ифодаласа, ш* кор олмоши вазифасини бажаради: Турғуной то Мастон олиб бермагунча қўл узатиб бир нареа олмас эди. (А. Қ.)— ....ҳеч шрса олмас эди. Лекин ҳеч ким ёрилиб бир нима демас эдц_г: (А. Қ.)—...ҳеч нима демас эди. У меига қараб бир нима де« ди — ...аляанима деды. Қул уэмтиб бир нарса олди — ...нима- ■ надир олди.
Қимса сўзи ҳам ннкор олмоши ўрнида қўлланиб, шаҳсга кисбатан инкор маъносини билдиради: Лекин шафтолига кмм*\ са боқмайди. (0.)—...ҳеч ким боқмдйди. Уйда кимеа йўЦ' эди.— ...ҳёч ким йўқ эди.

114. 
     §. Гумон олмошлари. Гумон. олмошлари предмет, бел* ги ёки ҳодиса ҳақидаги ноаниқ тасаввурни билдириб,. уларга умумий (абстракт) ва тахминли ишора қилади.
     

Гумон олмошлари аеосаи от ва еифат хар.актерида қўлла» неди: Муҳиддин ака алланимадш хурсанд бўлиб чщиб кетёи, (А. Қ.) Ефим билан Собиржон шўпроқ аллақандай нотшшт шаҳарлар, яна цандайдир деҳқонлар ҳақида гаплаитр эди. (Ае. М.)
Гумон олмошлари бир неча хил йўл билан ясалади:

1. 
   -алла элементи баъзи сўроқ олмошлари билан бирға гумон олмошларини ясайди: аллаким, алланилт, аллщандмй
   

в.а б.
Алланима олмоши кўпинча от характерида ишлатилиб, тур- ли келишик аффикслари, эгалик ва кўплик қўшимчаларнш олади: Бобом гоҳо беҳушдай лллатмаларяа штирлтб қўяди, (0.) Меҳри юрагини зулукдай сўриб ётган алжнимамрдт қутулиб чиқди. (А. Қ.)
Алланима олмоши баъзан уюшгая бўлаклардаи кенин ё-ки олдин умумлаштирувчи сўз вазифасида ҳам келади: Ғалтк. аравада гуллик қора лас кўрпа, қизил лўла бодиш., яш алла- ■щталар бор экан. (А.. Қ.) Уз синглисига ҳшмиша .аллаиималар- т ўргатар — гоҳ расм солар; гоҳ ҳисоб чиқарар, гоҳ эртак ай-^! твр, гоҳ агшула ёдлатар эди. (III. Р.)
Алланима олмошига хое маъно ва вазифада алланарса олмоши ҳам қўлланади: Алланарсанинг портлашидан уйғоииб кетдим. (С. Аҳм.) Агроном аллаяаретияи аллатима бйлди дебди. (А. Қ.)
Аллаким олмоши шахсларга нисбатая ноаниқлик ифода-

лайди: Турсуной кабинетга кирганда, у аллаким билан гапла- шаётган эди. (Ас. М.) Лскин уста Мўмин бу гапни шу маҳал* лалик аллакимдаи эшитган экан. (А. Қ.)

Аллақандай (аллақанақа) олмоши предметнинг белгиси ноаниқ эканлигини кўрсатади: Шундай кунларга аллақандай мўъжиза кучи билан дарров етиша қолишни ўйлардим. (С. Аҳм.) Аллақандай бир аравакаш қумни кўчага туширди- да, кетиб қолди. (0.)
Кўпинча бундай конструкцияларда аниқловчи аллақандай сўзи билан аниқланмиш орасида ноаниқликни нфодаловчи бир сўзи ҳам ишлатилади. Бу сўз олмошдаги ноаниқлик маъноси- ни янада таъкидлайди: У аллацандай бир делегация составида уч 'ой муддат билан кетаётган экан. (А. Қ.) Унинг кўксида аллакаидай бир адоват пайдо бўлган эди. (А. Қ.)
Аллақандай олмоши сифатлар олдида келиб, қисман но- аниқлик маъиосини ифодаласа ҳам, белгининг ортиқ даражада эканлигини кўрсатади: Узоқдан. аллацандай ваҳимали бир то- вуш эшитилди. (А. Қ.)
Аллақайси олмоши ҳам, юқоридаги олмош каби, предмет белгисинннг ноаниқлигини билдиради: Крдиров аллащйси
мактабнинг директори бўлиб, ...(А. Қ) Мирвали аллащйси ба- зада экспедитор. (С. Аҳм.) Қўнгилнинг аллақайси бурчида алангаланаётган ғазаб... (А. Қ.)
Аллақайси олмошииинг қўлланиш доираси аллақандай ол- мошига нисбатан тор. Бу олмош белгшшнг ортиқлигини ифо- даламайди. Шунинг билан бирга сифатлар олдидан ҳам қўл- ланмайди.
Аллақаер олмоши ўринга нисбатан ноаниқликни англатади. Бу олмош турли келишик формасида келишига қараб, турли гап бўлаги вазифасини ўтайди: Узи унча чиройли бўлмаса ҳам, аллацаери одамга жуда ёқади. (С. Аҳм.) Бир пасда юраги- нинг аллақаери жиз этиб кетди. (С. Аҳм.)—эга вазифасида; Аллақаердан ўлан янграйди. (0.) Тўғри йўл қолиб аллақаер- дан юрӧик. (А. Қ.)— ўрин ҳоли.
Аллақаер олмоши аллақаёқ ва аллақай шаклида ўрин ке- лишиклари аффиксини олиб қўлланади. Бу олмошлар бош ке лишик формасида ишлатилмайди: Хаёлан аллацаёқларда
катта пул топиб олгандек,...(С. Аҳм.) Улар дарров аллацай дан етиб келадилар. (0.)
Алланечук олмоши кўцинча ҳаракатнинг ноаииқ ҳолатд юзага келишини, тушунарсиз ҳолда содир бўлишини кўрсатӧ ди. Бу олмош ҳолат равишига хос хусусиятга эга: Ваҳобжонга бу ҳашамлар аллакечук кўриниб кетди. (С. Аҳм.) Бу гап Қа- ландаровнинг қулоғига алланечук эрили туюлди. (А. Қ.)
Баъзан алланечук сўзи ноаниқ белги маъносини ҳам ифо- далайди: Айвонда хира осма чироқ алланечук кир ёғду тўкиб турипти. (А. Қ.) Қўзлари алланечук бесаранжом. (0.)
Аллақачон олмоши ноаниқликни эмас, бирор воқеа-ҳодиса-



нинг содир бўлг.'шигп кўи вақт бўлганлигини билдиради: Ша- ҳар аллақачон ухлаган. (0.) Ука, у вацтлар аллацачон ўтиб кетган. (71. !{.)
; Баъзяп Пу олмош -лар аффиксини олиб келади: Ёшларга хос ҳислар цнинг қалбига аллацачонлар сингиб кетган. (А. Қ.) -ги аффмксшш олпб, сифат вазифасида келади: Булар аллаца- чонги нарсалар эди. (А. Қ.)
Аллақанча олмоши миқдорга нисбатан ноаниқликни ифо- далайди: У киши тоғ йўлидан аллащнча йўл босиши керак. (С. Аҳм.)
Аллацанча олмоши ҳам пайтга нисбатан белгининг ортиқ эканлигини, кўплигини ҳам билдиради: Отасининг ўлганига ва ўзи шаҳарга келиб қолганига аллацанча вақт ўтди.
-алла элемеити билан қўлланган неча сўзига тартиб сонини ясовчи -нчи аффикси қўшилиб, тартибга нисбатан ноаниқлик- ни билдиради: ...жиноят цонунлари мажмуасининг алланечанчи моддаси тўғрисида гапирди. (А. Қ.)
-алла элементи нарса сўзи билан бирга келиб, предмет но- мининг ноаниқлигини билдиради: Алланарсанинг портлашидан уйғондим. (С. Аҳм.)
Пайт билдирувчи вақт, маҳал, палла каби сўзлар ҳам -алла элементи билан қўшилиб, иайтга нисбатан ноаниқликни ифо- Далайди: Саодат аллавацтгача хат ёзиб ўтирди. (Ж. Ш.) Ал- Ламаҳалгача сизни кутди,— деди. (Ж. Ш.)

2. 
   Гумон олмоши кўпинча сўроқ олмошларига -дир элемен- тиии қўшиш орқали ҳосил қилинади. Бу формаит от, си- фат ва равиш характеридаги олмошларии ясайди; кимдир, ни- Мадир, қандайдир, қайдандир, қайсидир: Кимдир бетим-
   

га сув сепди. (А. Қ.) ...цандайдир бир қщииқни секин айта- ди. (0.)
Маълумки, -дир элементи кесимликни кўрсатувчи боғлама вазифасида, айрим сўроқ олмошларига қўшилиб келиши мум- .. кин. Бундай вақтда -дир элементини олган олмош гумон олмоши ҳисобланмайди. Чоғиштиринг: Кимдир эшикни та-
қиллатди.— Ким бу?—сўрайман эшикка яқинроқ келиб. (0.)
Ноаниқлик форманти кўплик, эгалик ва келишик қўшимча- ларидан сўнг қўшилиб келади: Ниманидир мулоҳаза қилиб, ҳеч нарса демади. (А. Қ.) Шу пайт кимнингдир додлаган тову- ши эшитилди. (А. Қ.) Ширин орзулар шу топдаёқ ца'ёццадир ғойиб бўлди. (С. Аҳм.) Қаердадир чақалоқ йиғламоқда, цаер- дадир чилим қуриллайди. (А. Қ.) Нисо буви цаердандир янги бир чора топиб келди. (А. Қ.) Қизча нималардир деб жавра- япти. (С. Аҳм.) Директор нималарнидир санай бошлади. (С. Аҳм.)
Қим, нима олмошларига қўшилиб, ноаниқ шахс ёки прсд- метни кўрсатади: Кимдир вофурушнинг номини атаб чақирди, Кампир чеварасининг жингалак сочларига термилиб нималар-