Sh. N. Fayzimatov

 
Boshqarish ob’ektlariga misollar. 
Keyinchalik turli prinsipli avtomatlashtirilgan boshqarish tizimini bayon 
etishda foydalaniladigan ba’zi eng oddiy boshqaruv ob’ektlarini ko’rib chiqamiz. 
Ob’ektlar tenglamalariga misollar eng oddiy holatlarga ahamiyasiz 
faktorlarni hisobga olmagan holda ko’rib chiqiladi. Ob’ektlar mustahkamligi 
haqidagi tushunchalar kerakli tasdiqlarsiz keltiriladi. Eng sodda holatlar uchun 
ob’ekt differensial tenglamalarini ko’rib chiqishda aniqlanadi. 
Gidravlik rezervuar (idish). Eng oddiy avtomatik rostlashga misol 1.4a – 
rasmda keltirilgan. Boshqaruvchi ta’sir U bo’lib, rezervuarga oqib tushayoshan 
suvning sarfi Q hisoblanadi. Uni boshqaruvchi kattalik u – rezervuardagi suvning 
sathi N, tashqi ta’sir esa oqib Chiqayotgan sarfi G. Kattaliklar Q, H, G orasidagi 
quyidagi bog’liqlikni yozishimiz mumkin. 
SdH/dt=Q-G
(1.3) 
Bu erda S rezervuar ko’ndalang kesimi Yuzasi. 

---

20 
Tenglama (1.3) ob’ektning matematik ifodasidir. Bundan oson anglash 
mumkinki, ko’rib chiqilayotgan ob’ekt neytral, chunki Q=0, G=0 va H=H
0
qisqa 
muddatli sarfni oshishi, so’ng nolgacha pasayishi satxi N – ni ko’tarilishiga olib 
keladi va yangi holatga o’tishi 
, bu esa rasm–1.3 v da ko’rsatilgan 
grafikaga mos keladi. Shuningdek Q – ni ko’tarilishi dH/dt – ortishiga olib keladi, 
bunda ob’ekt xarakteristikasi monotonli hisoblanadi. 
(1.4) 
Bu erda 
qaysidir holatdagi chiziqli bo’lmagan monotonli 
funksiya hisoblanadi. 
Tenglama 1.4 ob’ektning matematik ifodasi bo’lib, unda boshqariladigan 
kattalikning har bir vektori ikkita koordinataga ta’sir etish hususiyatiga ega. 
Sarfni 
nazorat qilish qurilmalariga 
ta’sir etuvchi vektor 
nazorat qilinadigan g yoki nazorat qilinmaydigan f ta’sirga o’tkazib 
berishi mumkin. 
1.4 – rasm. Boshqarish tiplari. 
Boshqariluvchi vektorlar 
ob’ektning 
holati 
sifatida qabul qilish mumkin. Chunki vektor 
u
o’zaro bog’liq bo’lgan ikkita 
vektorga ega, hamda ular 
i
vektorning ikkala vektoriga bog’liq. SHu sababli ob’ekt 
ko’p bog’lanishlidir. 

---

21