Sh. Murodov, R. Ismatullayev

1.22- rasm.

profili AB (haqiqiy uzunligi) yasaladi. To‘g‘ri chiziq kesmasining

A£ profili bilan parallel chiziqlar o‘zaro kesishib C, D, E va F nuqtalarni aniqlaymiz. So‘ngra bu nuqtalar proyeksiyalanib qo‘ymaga tushiriladi. Bunda l= F 5E = Е 4£У3 = U 3 C 2 bo‘lib, ular berilgan to ‘g‘ri chiziqning intervallaridir. Natijada A'55Bl 4 to ‘g‘ri chiziq kesmasida butun son belgili nuqtalarning proyeksiyalari aniqlanadi.

3. To‘g‘ri chiziqni chizg‘ich yordamida darajalash

T o‘g‘ri chiziqni chizg‘ich yordamida darajalash asosan masalalar yechishda, amaliy mashg‘ulotlar paytida ko‘proq qo‘llaniladi. Misol tariqasida A(A'35) va (B'W5) nuqtalar orqali • umumiy vaziyatda berilgan to ‘g‘ri chiziq kesniasini darajalashni ko‘rib o ‘tamiz (1.23-rasm).
Chizg‘ichning 3,5 li belgisi to ‘g‘ri chiziq kesmasining A'3S nuqtasiga qo'yiladi va chizg‘ichni berilgan chiziqqa nisbatan ixtiyoriy burchak ostida joylashtiramiz. So‘ngra B'W5 nuqtani chizg‘ichning B'l05 belgili nuqtasi bilan tutashtiramiz. Chiz- g'ichning 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 nuqtalaridan B'ws B105 chiziqqa parallel chiziqlar o ‘tkazamiz. Bu parallel chiziqlar berilgan to‘g‘ri


22

chiziq kesmasida 4', 5', 6', 7' ,8', 9', 10' nuqtalarni hosil qiladi. Natijada A \ 5 to ‘g‘ri chiziq kesmasi darajalanadi.

4. To‘g‘ri chiziqni andaza yoki paletka yordamida darajalash

Andaza yoki paletka bu shaffof material, kalka, oyna yoki organik shishaga oraliqlari bir-biriga teng, o‘zaro parallel chiziqlar (gorizontal) chizilgan moslamadir (1.24- rasm). Buning yordamida to ‘g‘ri chiziq kesmasini darajalash mumkin. A (A\ }) va В (Я 65) nuqtalar orqali berilgan to‘g‘ri chiziq kesmasini darajalash 1.24- rasmda ko‘rsatilgan:
Andazaning 1 va 2 belgili gorizontal chiziqlarining o‘rtasida to ‘g‘ri chiziqning A \ 5 nuqtasi, 6 va 7 belgili gorizontal chiziqlarining o'rtasiga esa to ‘g‘ri chiziqning B \ 5 nuqtasi joylashtiriladi. So‘ngra berilgan to ‘g‘ri chiziq bilan andaza gorizontal chiziqlarining uchrashish 2', 3', 4', 5' va 6' nuqtalari
belgilanadi. Bunda 2'3' = 3' 4' = 4'5' = 5'6' oraliqlar bir-biriga teng bo‘lib, ular to‘g‘ri chiziqning intervallaridir. To‘g‘ri chiziqni yuqorida keltirilgan darajalash usullaridan tashqari qiyalik qurish intervalini aniqlash, og'ish burchagini yasash va boshqa usullar bilan ham darajalash mumkin.