Sh. Abdullayeva I f. d., prof

Daromad keltiruvchi aktivlar – 
yuridik va jismoniy shaxslarga, banklarga berilgan barcha 
kredit turlari, qimmatli qog’ozlar, faktoring va lizing operatsiyalariga, boshqa korxonalarga sa-
farbar qilingan qo’yilma mablag’lardir.
2)
 Aktivlar 
– bank balansi aktividagi mablag’lar yig’indisi
.
Bankning 
operatsion 
xarajat- 
lari 
– 
To‘langan 
foizlar 
+
Boshqarish 
apparatini 
saqlash
xarajatlari 
– 
Nokredit xarak-
terdagi bank xiz-
matlaridan tushgan 
daromadlar 
M
et
= 
Daromad keltiruvchi aktivlar summasining o‘rtacha qoldig‘i 

---

142
bugungi kundagi faoliyatining barqarorligi va kelgusida rivojlanish 
imkoniyatlarini baholash uchun zarur. Misol tariqasida shunday tahlil 
qilish modelini keltiramiz (18-jadval). 
18-jadval. 
Tijorat bank foydasi tahlili (mln. so‘m) 
A-bank B-bank 
T/r Ko‘rsatkichlar 
2006 2007 2008 2006 2007 2008
I 
Foydaning barqaror 
manbalari: 
foizli daromadlar 
420 
510 
630 
1000 1200 1300
foizli 
xarajatlar 
250 340 500 440 510 650 
Foizli 
marja 
170 170 130 560 690 650 
foizsiz daromadlar 
40 
45 
50 
120 
150 
195 
foizsiz xarajatlar 
50 
60 
65 
140 
160 
190 
Foizsiz daromadlarning 
foizsiz xarajatlardan 
oshgan qismi (+), 
oshmagan qismi (-) 
-10 -15 -15 -20 -10 +5 
Barqaror manbalar – jami
160 
155 
115 
540 
670 
655 
II 
Foydaning nobarqaror 
manbalari 
bozordagi chayqov 
operatsiyalari tufayli 
olingan daromad (+), 
ko‘rilgan zarar (-) 
+25 +40 +250 +5 -16 +25 
ko‘zda tutilmagan 
operatsiyalar tufayli 
olingan daromad (+), 
ko‘rilgan zarar (-) 
- +40 +20 - - - 
Beqaror manbalar – jami 
+25 +80 +270 +5 -16 +25 
III Boshqa turli xarajatlar 
ssudalar bo‘yicha 
ehtimoliy yo‘qotishlarni 
qoplash zaxirasiga 
o‘tkaziladigan mablag‘lar
20 30 30 20 10 10 
soliqlar 
20 15 10 50 70 100 
Sof 
foyda 
145 190 345 475 574 570 
18-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, A va B banklarning 
foydasi asosan barqaror manbalar evaziga shakllangan. Uch yil 
davomida A bankning foydasi 145 milliondan 345 millionga, ya’ni 2,4 

---

143
martaga oshgan, B bankning foydasi atigi 37 foizga ko‘paygan. Ammo 
bunga asoslanib A bank yaxshi natijalarga erishgan deb bo‘lmaydi. 
Sababi u 2008-yilga foydaning keskin o‘sishi bozordagi chayqov opera-
tsiyalari tufayli olingan daromad (+250 mln.) evaziga ta’minlangan. A 
bankda foizsiz daromadlarning foizsiz xarajatlardan oshmagan qismi 
ko‘p bo‘lib, marjaning 6-11 foizgacha qismini «hamlab» tashlagan. B 
bankida bu foiz atigi 1-4 foizni tashkil qiladi. 2008-yilda esa B bankda 
foizsiz daromadlar summasi foizsiz xarajatlarga nisbatan 5 mln. so‘mga 
ko‘p bo‘lib «bremya» tugatilgan. Demak, B bankda ahvol nisbatan 
yaxshi. 
[93]
. Absolut (mutlaq) sonlar tijorat banklari foydasining foydalilik 
darajasini ta’riflay olmaydi. Buning uchun bir qator moliyaviy 
koeffitsiyentlarni hisoblash zarur (19-jadval).