Sh. Abdullayeva I f. d., prof

Harakatda bo‘lmagan aktivlar – 
90 kundan kam bo‘lmagan va 
undan ortiq muddat ichida daromad keltiruvchi aktivlar, shu jumladan, 
kredit qo‘yilmalari.
Hisobdan chiqarilgan kreditlar – 
bankka qaytarilishidan butunlay 
umid uzilgan va zararlar sifatida hisobdan chiqarilgan kreditlar. 
Real kredit riskini aniqlash uchun, eng avvalo, kredit sarf qilinishi 
mo‘ljallanayotgan loyihani yashashga qobiliyatliligi kafolatlanishi 

---

418
lozim. Agar tahlil natijasida loyihaning kelajagi yaxshi deb topilsa, unda 
kredit uchun taklif qilinayotgan garovning sifati va bahosi tahlil qilinadi. 
Garovni tahlil qilish jarayonida risk darajasi aniqlanadi. Chunki 
garovning qiymati va hujjatlari muhim rol o‘ynaydi. 
Kredit riskining haqiqiy darajasi (K
rh
) quyidagicha aniqlanadi: 
B
К
ТМК
К
r
=
Bu yerda:
K
r 
– kredit riskining haqiqiy darajasi; 
TMK – to‘lanmagan kreditlar; 
BK – berilgan kreditlar. 
Kredit riskining haqiqiy darajasini aniqlashda risk koeffitsiyentidan 
foydalanish mumkin (55-jadval ). 
55-jadval. 
Risk koeffitsiyentini aniqlash tartibi 
Variantlar 
№
 Ko‘rsatkichlar 
O‘lchov 
birligi 
I II 
1. Bankning o‘z mablag‘lari 
mln. so‘m 
10000 
60000 
2. 
Ehtimol qilinayotgan yo‘qotishlarning 
maksimal summasi 
mln.so‘m 6000 24000 
3. Risk koeffitsiyenti (2q:1q) 
koef. 
0,6 
0,4 
Ko‘rib turibmizki, II variant bo‘yicha kapital qo‘yish (yoki kredit 
berish) riski I variantga nisbatan 1,5 marta kam (0,6:0,4=1,5). Risk 
koeffitsiyentini to‘g‘ri taxminlash beriladigan kredit summasini optimal-
lashtirish yo‘llarini ishlab chiqishga, kredit risklarini minimallashtirishga 
yordam beradi.
[268].
Mijozning kreditga layoqatliligini aniqlash bosqichida 
beriladigan kredit bo‘yicha risk darajasini quyidagi kreditlash jarayonini 
tavsiflovchi chizmaga asoslanib xomcho‘t qilish mumkin (36-chizma). 
Risksiz zonada yo‘qotishlar yo‘q, ya’ni uning darajasi «0»ga teng. 
Bu holda foyda darajasi yuqori bo‘ladi. Bo‘lishi ehtimol qilinadigan risk 
oldindan aniq bo‘lgan, yuqori darajada xavf tug‘dirmaydigan risk bo‘lib, 
uning darajasi sezilarsiz, doimo olinadigan foydadan past bo‘ladi. 
Kritik risk zonasi yo‘qotishlar bo‘lish xavfi borligini ifodalaydi, 
olinadigan foydadan bir qismining biron jarayon uchun 
yo‘naltirilganligini va shu mablag‘larning qaytib kelishida xavf borligini 

---

419
ifodalaydi. 
Risk tufayli yo‘qotishlar miqdori (summasi) ga qarab risk zonasini 
aniqlash mumkin (56-jadval).