Sh. Abdullayeva I f. d., prof

marja 
deyiladi va 
bankning foydasini 
tashkil qiladi.
Marja hajmi turli omillarga bog‘liq. Odatda beqaror konyunktura 
davrida, valuta kurslaridagi farqdan zarar ko‘rishi ehtimoli yuqori 
davrlarda marja oshadi. Marja miqdoriga shartnoma hajmi ham ta’sir 
etadi: u kichik bo‘lsa, marja yuqori bo‘ladi. Rasmiy axborotnomalarda 

---

280
valuta sotish va sotib olish bo‘yicha yoki ikkala kurs, ulardan bir yoki 
o‘rtacha kurs ko‘rsatilishi mumkin. O‘rtacha kurs – sotuvchi va sotib 
oluvchi kurslarning o‘rta arifmetigi. 
Sotuvchi o‘rtacha kursi 
– sotuvchi 
va o‘rtacha kursning o‘rta arifmetik qiymati. 
Xaridor o‘rtacha kursi 
–
 
xaridor va o‘rtacha kursning o‘rta arifmetik qiymati. 
Xalqaro to‘lov aylanmasida xorijiy valuta naqd emas, balki naqdsiz 
holatda amal qiladi. Tabiiyki, turli xil to‘lov vositalari kurslari turlicha, 
chunki ularning ishonchlilik va valuta riski darajalari turlichadir. 
Telegraf o‘tkazmasi bo‘yicha valuta kursi eng yuqoridir, chunki unda 
xorijiy valuta shu zahoti yoki kelasi kuni to‘lanadi. Bu operatsiya valuta 
riskini deyarli chetlab o‘tishga imkon beradi. Odatda, ularning kurslari 
rasmiy byulleten va kotirovka jadvallarida e’lon qilinadi. Boshqa to‘lov 
vositalari kursi u asosida aniqlanadi. 
[174]. 
Valuta bozorida turli turdagi shartnomalar amal qiladi. 
Ularning ko‘pchiligi 
spot
shartlari asosida amalga oshiriladi. Uning 
asosiy xususiyati shundaki, bitimni imzolash va bajarish vaqtlari qariyb 
mos keladi. Bitimning bunday turida valuta sotuvchidan sotib oluvchiga 
shartnoma imzolanishi bilanoq (ko‘pi bilan ikki ish kunida) yetkaziladi. 
Spot shartnomalariga jami valuta shartnomalarining 90 foizi to‘g‘ri 
keladi.
Ikkinchi valuta shartnomasi turi –