Sh. Abdullayeva I f. d., prof

Chet el valutalari 
2002 yil 30 
iyul (so‘m) 
2004 yil. 11 
may (so‘m)
12F
1
2008 yil. 
20 may 
(so‘m) 
1 Angliya funt sterlingi 
1196,36 
1797,22 
2546,25 
1 AQSh dollari 
761,25 
1009,11 
1306,84 
1 Xitoy yuani 
91,97 
121,92 
186,93 
1000 Turkiya lirasi 
0,45 0,67 0,10 
1 YEVRO 
750,36 
1194,69 
2022,07 
10 Yaponiya iyeni 
63,86 
89,70 
125,36 
1 Rossiya rubli 
24,16 
34,85 
54,85 
1 Ukraina grivnasi 
142,86 189,38 258,78 
Demak, 2008-yil 20-maydan bir hafta mobaynida O‘zbekiston 
Respublikasi valuta birjasida AQSh ning 1 dollari – 1306,84 so‘m,
1 YEVRO – 2022,07 so‘m, 1 Rossiya rubli – 54,85 so‘mga sotiladi. Shu 
narx dollarning, YEVRO va Rossiya rublining so‘mdagi valuta kursi 
bo‘ladi, ya’ni pulning pulga sotilish narxi valuta kursi deyiladi. 
Shu narxga ko‘ra valutalar birligi o‘rtasidagi nisbat 
valuta pariteti 
deyiladi. Masalan, 1 dollarning 1306,84 so‘mga sotilishi dollarning va-
luta kursi, ular o‘rtasidagi nisbatning 1306,84 bo‘lishi valuta paritetidir. 
Uni valuta birligining qurbi, ya’ni uning xarid qobiliyati belgilaydi. 
Masalan, bir dollar, bir marka, bir so‘m, bir tanga, bir yuan, bir frankka 
nima olish mumkin, shunga qarab valuta shakllanadi. Valutaning qurbi 
narxga bog‘liq. Valuta kursini hisoblashda eng muhim tovarlar narxiga 
qarab har bir valutaning qurbi aniqlanadi. 
Valuta kursining oshishi chetdan tovar keltirishni arzon qiladi, 
uning pasayishi esa chetga chiqariladigan tovar narxini oshiradi. Bunday 
hollarda tovarni tashqariga chiqarib, mamlakatdagi narxga nisbatan bir 
necha barobar arzon sotish ham ma’qul bo‘ladi. Masalan, kostyum ichki 
bozorda 50 ming so‘m turadi, tashqi bozorda xuddi shunday kostyum 
narxi 100 dollar. Valuta kursiga ko‘ra 1 dollar 1306,84 so‘m. Dollar 
hisobida kostyumning ichki bozordagi narxi: 
50 000 : 1306,84 so‘m = 38,3 dollar. 
So‘m kursining oshishi tashqi bozorda 100 dollarga sotiladigan kos-
tyumning 38,3 dollarga sotilishiga olib keladi. Natijada eksport qiluvchi 
har bir kostyumdan 61,7 dollar yutishga muvaffaq bo‘lishi mumkin. 
Valuta kursini aniqlash usullari valuta tizimlarining xususiyatlariga 
qarab turli mamlakatlarda turlichadir. Keskin valuta cheklovlari mavjud 
1
Qarang: «O’zbekiston ovozi» gazetasi, 2008 – yil 20 may. 

---

276
davlatlarda valuta kursi ikki usulda o‘rnatilishi mumkin. 
sof boshqaruv usuli; 
valuta koridori chegarasini belgilash usuli.