Ш. А. Маннонов номли “ёш бухгалтерлар клуби”

1-расм. Номоддий активларнинг иқтисодий мазмунига кўра 
туркумланиши
1
 
Номоддий активлар таркибида салмоқли улушни ташкил қиладиган 
Интеллектуал мулк объектларининг таркиби Ўзбекистон Республикаси 
Фуқаролик кодексида қуйидаги учта гурухдан ташкил топиши белгилаб 
қўйилган:
1. Интеллектуал фаолият натижалари; 
2. Фуқаролик муомаласи иштирокчиларининг, товарлар, ишлар ва 
хизматларнинг хусусий аломатларини акс эттирувчи воситалар; 
3. Интеллектуал фаолиятнинг бошқа натижалари ҳамда фуқаролик 
муомаласи иштирокчиларининг, товарлар ва хизматларнинг хусусий 
аломатларини акс эттирувчи воситалар
2
. 
Интеллектуал мулк объектларига тегишли муносабатларни тартибга 
соладиган меъѐрий-ҳуқуқий ҳужжатлардан келиб чиққан ҳолда 
интеллектуал мулк объектларини қуйидаги икки гуруҳга туркумлашимиз 
мумкин:
1) муаллифлик ҳуқуқи объектлари; 
2) патент ҳуқуқи (саноат мулклари) объекти (2-расм).
Табиий ресурслардан фойдаланиш ҳуқуқлари бир қатор меъѐрий-
ҳуқуқий ҳужжатлар, жумладан Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик 
кодекси, Ер кодекси ва бошқалар билан белгиланади. Улар ҳуқуқ 
эгаларининг тегишли равишда хўжалик фаолияти учун ѐки бошқа 
мақсадда фойдаланишга алоҳида ҳуқуққа эгалигини назарда тутади.
1
Мавжуд меъѐрий-ҳуқуқий манбалар асосида тадқиқотчи томонидан ишлаб чиқилган. 
2
Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодекси. –Т.: Адолат, 2013 й. – 560 б.
Номоддий активлар 
Фирма 
баҳоси 
Табиий ресурслардан 
фойдаланиш ҳуқуқи 
Интеллектуал 
мулк объектлари 

---

32 
2-расм. Интеллектуал мулк объектларининг таркиби
1
 
Шунингдек, ер участкасидан фойдаланиш ҳуқуқига эгалик мазкур ер 
участкасининг мулк қилиб берилишини билдирмайди. Корхона ушбу 
ердан сотиш ҳуқуқига эга бўлмаган ҳолда фойдаланиши мумкин (жадвал). 
Номоддий активлар таркибидаги яна бир гуруҳ актив бу хўжалик 
субъектининг баҳоси ѐки гудвиллдир. Фирманинг баҳоси (гудвилл) 
бухгалтерлик ҳисоби ва аудитга оид адабиѐтларда ҳар хил номланади. 
Масалан, фирманинг баҳоси, фирманинг яхши номи, ―фирманинг обрўси‖, 
фирманинг амалий алоқалари ва бошқалар. Фирманинг баҳосига ҳар хил 
омиллар таъсир этади. Жумладан, харидорлар, кредиторлар ва 
хизматчилар билан муносабатлар, ишлаб чиқариш ва бошқарув тузулмаси, 
фирманинг жойлашган ўрни ва бошқалар.
1
Мавжуд меъѐрий-ҳуқуқий ҳужжатлар асосида тадқиқотчи томонидан ишлаб чиқилган.