2-Мавзу: Ўзбекистон ҳудудида ерга эгалик муносабатларининг хусусиятлари

2-Мавзу: Ўзбекистон ҳудудида ерга эгалик муносабатларининг хусусиятлари.

Энеолит ва бронза даврларида меҳнат қуролларининг такомиллашуви. Суғорма деҳқончиликнинг вужудга келиши. Патриархал оилаларнинг шаклланиши. Маҳсулот айирбошлашнинг бошланиши. Маҳаллий бозорлар, хўжаликнинг ривожланиши. Хусусий мулкнинг пайдо бўлиши ва унинг Ўрта Осиёга хос хусусиятлари. Қуллар ва уларнинг хўжаликдаги ўрни. Қуллар ва қулдорлар муносабатларининг хусусиятлари. Жамоа мулкчилиги ва унинг Ўрта Осиё иқтисодиётидаги ўрни. Ўрта Осиёда ерга эгалик муносабатларининг вужудга келиши. “Осиёча ишлаб чиқариш усули”, унинг хусусиятлари, ривожланиш жараёни.

Қўлланиладиган таълим технологиялари: диалогик ёндошув, муаммоли таълим. Бинго, блис, ажурали арра, нилуфар гули, меню, алгоритм, мунозара, ўз-ўзини назорат. “Ақлий ҳужум”, “Кластер”, “Бумеранг”, “Резюме”, “Блис-ўйин”, ФСМУ, “Агар мен…”, “Муаммо”, 3х4, “Лойиҳа”, “Лабиринт”, “Чархпалак”, 3 та Б, “Қора қути”, “Инсерт”, “Бурчаклар”, “5-си ортиқча”, “Калит сўзлар”, “Скрабей”, “Синквейн”

Маълумки, Ўрта Осиёнинг катта ва кичик дарёлари, сойлари бир неча минг йилликлар давомида ўзининг юқори оқимларидан лойқа сув аралаш чиринди ва кимёвий элементларни қуйи ҳавзаларига оқизиб келиб, унумдор пастекисликларни ҳосил қилган. Бу жойларда (Амударё ва Сирдарё қуйи окимларида) ҳосил булган кўл ёқаларида неолит даврининг ўзлаштирувчи хўжалик жамоаларини (Калтаминор маданияти) манзиллари, Копеттоғ дараларидан окиб чиккан дарё ва сой этакларида эса илк деҳқончилик ва хонаки чорвачилик маконлари пайдо бўлган.

Ишлаб чиқарувчи хўжалик қабилаларининг излари Жанубий Туркманистон ҳудудларидаги ўнлаб археологик ёдгорликлар (Ановтепа, Оқтепа, Номозгоҳтепа, Қоратепа, Олтинтепа) мисолида ўрганилган бўлиб (Анав-Номозгоҳ маданияти), уларнинг таркиб топиши ва ривожланиши неолит (Жойитун маданияти), энеолит ва илк бронза (Ановтепа, Оқтепа, Номозгоҳтепа, Қоратепа, Олтинтепа) даврига тўғри келади. Бронза даврига келганда, ибтидоий жамоалар ижтимоий ва иқтисодий ҳаётида юз берган туб ўзгаришлар туфайли мулкчиликнинг аввалги ижтимоий характери ўзгариб, биринчи навбатда, ерга ва чорвага бўлган хусусий мулкчилик келиб чикади.

Ерга хусусий эгалик қилишнинг келиб чикиши дастлаб, бронза даврида, қадимги дехкончилик минтақаларида, чорвага хусусий мулк эгалигининг келиб чиқиши эса дастлаб, дашт минтақаларида юз беради.

Милоддан аввалги