“Сервис” илмий-амалий журнал 020 йил 4-сон сервис

3. Меҳнатга лаѐқатли аҳолига демографик босимнинг ортиши. Прогнозларга 
кўра, меҳнатга лаѐқатли ҳар 100 нафар аҳолига демографик босим 2020 йилда – 70,7, 2025 
йилда – 75,4, 2030 йилда – 77,0 нафарни ташкил қилади. Бу кўрсаткич чегаравий 
қийматдан йиллар бўйича мос равишда 0,7; 5,4 ва 7,0 фоизни ортиқни ташкил этади. 
Прогноз даврида болалар ва ўсмирларнинг меҳнатга лаѐқатли аҳолига демографик 
босимининг устунлиги (ҳар 100 нафар меҳнатга лаѐқатли аҳолига 52-53 нафар) сақланиб 
қолади. Аҳоли таркибида меҳнатга лаѐқатли ѐшдан катталар мутлақ сонининг юқори 
суръатда ўсиши ҳисобидан бу гуруҳнинг демографик босими 2020 йилдаги 18,2 нафардан 
24,2 нафаргача ортади. 
4. Аҳолини кексайиши жараѐнининг ривожланиши. Халқаро амалиѐт ва 
статистикада аҳолининг ѐш таркиби иқтисодий нуқтаи назардан уч гуруҳга ажратилади: 
болалар (0-14 ѐш); меҳнатга лаѐқатли ѐшдаги аҳоли (15-64 ѐш); меҳнатга лаѐқатли ѐшдан 
катта бўлган аҳоли (65 ѐш ва ундан юқори ѐшдагилар). 
БМТ демографлари томонидан аҳолининг кексайиш даражасини баҳолаш мақсадида 
ишлаб чиқилган уч босқичли шкалага кўра, аҳолининг ѐш таркибида 65 ва ундан юқори 
ѐшдагиларнинг улуши 4,0 фоиздан кам бўлса – демографик ѐш, 4,0-7,0 фоиз бўлса – 
кексайиш бўсағасида, 7,0 фоиздан ошса ҳудуд аҳолиси демографик кекса ҳисобланади [5].
Прогнозларга кўра, Ўзбекистонда 65 ва ундан катта ѐшдаги аҳоли сони 2020 йилда – 
1661,8, 2025 йилда – 2320,1, 2030 йилда – 3079,8 минг кишини ташкил этади ѐки 85,4 
фоизга ортади. 

---

“Сервис” илмий-амалий журнал 
 
2020 йил 4-сон 
56 
65 ва ундан катта ѐшдаги аҳоли мутлақ сонининг ўсиши билан бирга, мазкур гуруҳнинг 
жами аҳоли таркибидаги улуши (2020 йилдаги 4,9 фоиздан 2030 йилда 7,7 фоизга) ҳам ортади. 
Халқаро мезонларга мувофиқ, 2020-2027 йилларда Ўзбекистон Республикасининг 
аҳолиси ―демографик кексайиш бўсағасида‖ бўлса, 2028 йилдан ―демографик кекса‖ 
мамлакатлар қаторидан жой эгаллайди. 
Буни республикада аҳоли ўртача ѐшининг йил сайин узайиб бориши ҳам тасдиқлайди. 
Яъни, аҳолининг ўртача ѐши 2020 йилда – 29,0, 2025 йилда – 30,0, 2030 йилда – 31,1 ѐшни 
ташкил этади.