Selluloza ishlab chiqarish texnologiyasi

Sellulozani yuvish va saralash. 
Bir yillik o‘simliklardan ajra tib 
olinadigan sellulozani yuvish zamonaviy korxonalarda xuddi yog‘och-
dan selluloza olishda qo‘llaniladigan qurilma va jihozlarda amalga 
oshiriladi. Bir yillik o‘simliklardan olingan sellulozani yuvishda, 
barabanli filtrlarning ish unumi yog‘och sellulozasini yuvishga 
qaraganda 1,5–2,0 baravar kam bo‘ladi. Chunki bir yillik o‘simliklardan 
olingan selluloza massasini tarkibida mayda tolalar ko‘p uchraydi (33 % 
gacha), maydalanish darajasi esa 16–25°SHR ni tashkil etadi. Bu holat 
suvsizlantirish jarayonini ancha qiyinlashtiradi. Barabanli filtrning ish 
unumi bir yillik o‘simliklarda 2,0–2,5 t/m
2
tashkil etadi.
Bir yillik o‘simliklardan olingan selluloza massasining kon sent-
rasiyasi vakuum filtrga kirishda 1,0–1,5 % bo‘lsa, chiqish da – 14–18 % 
bo‘ladi. Vakuum filtr apparatini purkab yuvish ga sarf bo‘ladigan 
issiq suv miqdori bir yillik o‘sim liklardan tayyorlagan massa uchun 
10–11 m
3
/t ni tashkil qilsa yog‘och sellulozasi uchun 7–10 m
3
/t 
atrofida bo‘ladi. Bir yillik o‘simliklardan olingan sellulozani vakuum-
barabanli moslamalarda filtrlashdan tashqari press, shnek-press va 
press-filtrlar ham qo‘llaniladi.
Shnek-presslarning vazifasi massa konsentratsiyasini 4 % dan
30–40 % gacha ko‘tarish va konsentratsiyasi yuqori bo‘lgan ishqor 
eritmasini ajratib olishdan iboratdir.
Yirik qo‘shimchalardan tozalashda tebranuvchi ko‘ztutgich 
apparatlar qulay hisoblanadi. Masalan, elak idishining o‘lchami 
1,95 × 1,0 m bo‘lgan ko‘z tutkich apparati, somon selluloza uchun 
ishlab chiqarish quvvatini sutkasiga 20–30 t gacha ta’minlab beradi. 
Xomashyo bo‘lakchalarining iflosligiga qarab, ulardagi chiqindi 
miqdori 1–4 % ni tashkil etadi.

---

36
Shunday qilib, Respublikamizda mavjud bo‘lgan g‘alla somonlari 
va sholi poyalari kabi bir yillik o‘simliklaridan selluloza va undan 
qog‘oz va karton ishlab chiqarish mumkin. Bu esa xomashyo 
resurslarining bazasini yanada boyitadi va ulardan samarali 
foydalanish imkonini beradi.