«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 5

301
 
didaktik material sifatida kiritish zarurligini ilmiy jihatdan asoslab bergan edi. Ayni bu 
ishni davrning ma’naviy ehtiyojidan kelib chiqib, o’zbek pedagoglaridan H.H.Niyoziy, 
S.Ayniy, Abdulla Avloniylar asoslab bergan edilar. Ular o’zlari yaratgan darsliklarda
o’quvchilar og’zaki ijodi materiallariga alohida e’tibor bergan edi.
Bugungi kun ta'lim-tarbiyasi, istiqlol mafkurasi ana shu merosdan oziqlansa, 
uning eng yaxshi sahifalarini, qoidalarini qabul qilsa, o'z oldiga qo'ygan maqsad-
vazifalarini sharaf bilan bajarishi mumkin. Chunki insonni har tomonlama tarbiyalash, 
kamolga yetkazish, ma'naviyatlarimizning ustuvor iymon-e’tiqodlarimizning butun 
bo'lishligini, qadrli qadriyatlarimizning qadrlanishi guvohidir.
Ta'lim-tarbiya jarayonini isloh qilish, uning mazmunini milliylashtirish va 
insonparvarlashtirish o'quv muassasalarining ustuvor yo'nalashlaridan biridir. Shuning 
uchun ham bu masalalarni hal etishda o'zbek xalq og'zaki ijodiyotining ta'lim-tarbiya 
sohasidagi o'rni katta. Ta'lim-tarbiya jarayoni aniq maqsadga ko'ra tashkil etishning 
asosiy shakllaridan biridir. Boshlang'ich sinflarda o'zbek xalq og'zaki ijodi 
namunalaridan kiritilgan o'quv fanlari va darsliklari ko'p. Bular o'qish, ona tili, 
odobnoma, musiqa kabi darslardir. Ushbu o'quv predmetlari dasturlari mazmuni o'zbek 
xalqining milliy, ma'naviy –axloqiy meroslariga boy. Aslida, avlod-ajdodlarmizni 
barkamol kishilar qilib tarbiyalab kelgan birinchi va to'ng'ich pedagog o'qituvchi 
xalqidir. U asrlar davomida bola tarbiyasi sohasida katta tajribaga ega, uning bugungi
kundagi o'rni ham beqiyosdir.
MUHOKAMALAR VA NATIJALAR
Xalq og’zaki ijodi namunalaridan maqol haqida gapiradigan bo’lsak, ,,maqol” ibratli
so'zdir. Maqol-shunday so'zki, so'zga husn beradi, fikrni tushunib olishni
osonlashtiradi, uni yorqin, ta'sirchan qiladi. Shuning uchun ham maqol odamlar
nutqida har doim hamroh bo'ladi. Kimki uni ko'p ishlatsa, o'shaning nutqini shirali
deydilar va diqqat bilan eshitadilar. Maqolda gap ko'p. Maqol termini arabcha 
“qavlun”(aytmoq, gapirmoq) so‘zidan olingan bo‘lib, o‘zbek tilida u xalq donoligining 
namunasi bo‘lmish aforistik janrlardan birining atamasiga aylangan va ma’qul aytilgan 
so‘z, gap yoki ibora ma’nolarini anglatadi. Uni “Otalar so'zi” ham deydilar. Bunday 
nomlash maqolni tushunishni osonlashtiradi. Haqiqatan ham, u ota-bobolarimizning
qadim-qadimlardan ishlatib kelgan so'zlari. U xalqning, bir nеcha avlodlarning aql-u 
farosati hamda turmush tajribasining yakuni, ular donishmandligining mahsulidir. 
Maqol xalq og‘zaki ijodining ixcham shaklga, ammo chuqur mazmunga ega bo‘lgan 
janrlaridan biri bo‘lib, u xalqning ko‘p asrlik hayotiy kuzatishlari, ijtimoiy, iqtisodiy, 
siyosiy va madaniy tajribalari asosida vujudga kelgan. Maqollar o‘zlarining ijtimoiy-
g‘oyaviy funksiyalariga ko‘ra, asosan keng xalq ommasining, ayrim hollarda esa ba’zi 
ijtimoiy tabaqa yoki guruhlarning dunyoqarashini ifodalaydi. Shu boisdan ham 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 5