|
MAVZU:1.Immunokimyo va immunobiotexnologiyaning dolzarb muammolari.
REJA
Immunobiotexnologiyaning muammolari.
Immunokimyo va immunbiotexnologiya fanlarining bog’liqligi
Biologiya fanlari va texnologiyalarining rivojlanishi tufayli zamonaviy insoniyat tirik mavjudotlarga ta'sir qilishning kuchli vositalarining ulkan va tez kengayib borayotgan arsenaliga ega. Bu tirik ob'ektlarni manipulyatsiya qilishning turli xil vositalarini o'z ichiga oladi - hayotni yangidan yaratish, uni sezilarli darajada o'zgartirish va butunlay yo'q qilishga imkon beradigan barcha turdagi biotexnologiyalar.
Inson tabiati masalasi 20-asr oxirida F.Fukuyama insoniyatdan keyingi kelajak deb belgilagan muammo bilan bog'liq holda dolzarb bo'lib qoldi. F.Fukuyamaning o‘zi inson tabiatiga “Bizga axloq tuyg‘usini beradigan, jamiyatda yashash uchun zarur bo‘lgan ijtimoiy ko‘nikmalarni ta’minlaydigan narsa” deb ta’riflaydi [4, 217-bet]. Falsafiy antropologiyada “inson tabiati” tushunchasi bilan bir qatorda “inson mohiyati” tushunchasidan ham foydalaniladi. Agar insonning tabiati insonning biologik tabiati bilan bog'liq bo'lsa, unda insonning mohiyati uning ijtimoiyligi bilan bog'liqdir. Ilm-fanning so'nggi yutuqlari tabiatni ham, insonning mohiyatini ham o'zgartirishga qodir. “Global tsivilizatsiya inqirozi davrida yashayotgan jamiyatda ekologik muammo omon qolish muammosiga aylangan, bunda texnofan va ayniqsa NBIC – texnologiyalar inson tabiatini, uning hayotini tubdan o‘zgartira oladigan kuchga aylanib bormoqda, eng dolzarb vazifa – dono fikrga ega bo‘lishdir” [5, 91-b.]. Chernikova I. V. ta'kidlaydi: "Eng qiyin narsa ma'naviy-axloqiy sohadagi mumkin bo'lgan o'zgarishlarning oqibatlarini baholashdir. Zamonaviy tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, ijtimoiy axloq darajasi taxminan bir xil bo'lib qoladi va turli vaqtlarda va turli xalqlar orasida ma'lum bir doimiy qiymat atrofida o'zgarib turadi. Axloq - idealga intilish orqali insoniylashtirishga qaratilgan odamlar munosabatlarini tartibga solishning bir turi sifatida, inson evolyutsiyasi darajasining o'ziga xos tartib parametri (sinergetika atamasi), bilishni belgilovchi omil sifatida ko'rib chiqilishi mumkin. hayotiy faoliyati» [5, 117-bet]. Bugungi kunda ilmiy bilim va texnologiya taraqqiyoti va ma'naviy taraqqiyotning etishmasligi o'rtasidagi tafovutning xavfli tabiati mavjud.
Ko'rinib turibdiki, hayotni o'zining xilma-xilligi bilan saqlab qolish dachani anglatadi , u utilitar-amaliy va qiymatga asoslangan ahamiyatga ega:
axloqiy, estetik, madaniy. Biotibbiyot texnologiyalarini qo'llash bo'yicha yangi tajriba - texnogen ishlab chiqarish va embrion darajasida yo'q qilish, transplantatsiyani uzaytirish va hayotning oxiri - har doim ham to'liq axloqiy deb baholanishi mumkin emas. Bundan tashqari, bir qator hollarda u o'rnatilgan axloqiy qadriyatlar va tamoyillarga zid keladi, masalan, evtanaziya paytida qotillik axloqiy faraz. Bioetika biotibbiyot tadqiqotlari natijasida yuzaga keladigan axloqiy va mafkuraviy talablarga javob berishga harakat qilmoqda. F.Fukuyama ta’kidlaganidek: “Biotexnologiya va inson miyasi haqidagi fanni chuqurroq anglash muhim siyosiy oqibatlarga olib keladi – ular ijtimoiy muhandislik imkoniyatlarini qaytadan kashf etadi. Keyingi 30-50 yil ichida hamma narsa o'zgarishi mumkin! Agressiya, jinoiy tendentsiyalar, aql, jinsiy o'ziga xoslik kabi genlar va shaxsiy xususiyatlar o'rtasidagi nafaqat korrelyatsiya, balki haqiqiy molekulyar bog'liqliklarni aniqlaganimizda, bu bilimlarni muayyan ijtimoiy maqsadlarda qo'llash mumkinligi aniq bo'ladi. Ushbu ilova bir qator axloqiy savollar bilan bir qatorda siyosiy savollarni ham keltirib chiqaradi. Shunday qilib, masalan, agar badavlat ota-onalar to'satdan o'z farzandlari va keyingi avlodlarining ongini mustahkamlash imkoniyatiga ega bo'lsalar, bizda nafaqat ma'naviy dilemma, balki keng ko'lamli sinfiy urush uchun ham asos bor. Inson tabiatini manipulyatsiya qilishga oid savollar bor” [4, 45-bet]. Texnologiya shu qadar tez rivojlanmoqdaki, bu hujumga qanday muassasalar javob berishi kerakligi haqida o'ylash va qaror qabul qilish kerak. Biroq, biotexnologiya tomonidan ko'tarilgan eng qiyin muammolar allaqachon ufqda (genetik kamsitish) emas, balki o'n yoki o'ttiz yil ichida paydo bo'lishi mumkin bo'lgan muammolardir. Bu vazifalar nafaqat siyosiy, balki axloqiy ahamiyatga ega bo'lishini anglash kerak.
Bioetika biomeditsinaning jadal rivojlanishi bilan paydo bo'ldi, bu yaqin vaqtgacha tasavvur qilish qiyin bo'lgan ko'p narsalarni amalga oshirishga imkon berdi. Hozirgi vaqtda biotibbiyotning yutuqlari insoniyat aziyat chekayotgan eng og'ir kasalliklar bilan muvaffaqiyatli kurashish, umr ko'rish davomiyligini sezilarli darajada oshirish va ekstremal sharoitlarda omon qolish imkonini beruvchi texnologiyalarga juda tez aylanmoqda. Shu bilan birga, insoniyatning fan va texnika sohasidagi yutuqlari odamlarni o'ylantiradi, chunki yangi texnologiyalar har doim ham inson uchun foydali emas. Shuni tushunish kerakki, yangi biotibbiyot texnologiyalari insonga xizmat qilishi kerak, uni garovga aylantirmasligi kerak. Yuqori texnologiyalar olamida insoniyat duch keladigan murakkab muammolarning ma'naviy jihatdan maqbul echimlarini topish kerak, chunki ularni qo'llash istiqbollari hamma va har bir kishiga ta'sir qiladi. Inson, uning mohiyati va mavjudligi muammosi falsafaning markaziy muammolaridan biridir. Shu bilan birga, inson muammosi tabiatshunoslik va ijtimoiy-gumanitar aniq ilmiy bilish muammosidir. Inson bilimlari doirasida biologiya, fizika-matematika, kimyo, ijtimoiy va insoniy fanlarning organik birikmasi topiladi. Insonni kompleks tadqiq qilishda zamonaviy molekulyar antropogenetika muhim o‘rin tutadi. Antropogenetikaning rivojlanishi natijasida yaratilgan yangi texnologiyalar, bir tomondan, jadal rivojlanayotgan biotexnologiya sanoati uchun salomatlik uchun katta foyda va ulkan moliyaviy imkoniyatlarni va'da qilsa, boshqa tomondan, ular ko'pincha axloqiy va ko'pincha huquqiy normalarni buzishni talab qiladi.
Adabiyotlar ro'yxati
1. Bioetika: savol-javoblar. Rep. ed. B. G. Yudin, P. D. Tishchenko. - M.: Taraqqiyot-an'ana, 2005. - 66 b.
2.Gnatik EN. Inson va uning istiqbollari antropogenetika nuqtai nazaridan: falsafiy tahlil: Monografiya. - M.: RUDN universiteti nashriyoti, 2005. - 603p.
3.Stepin VS Falsafiy antropologiya va fan falsafasi. - M., 1992 yil. 218 b.
4.Fukuyama F. Bizning insoniyatdan keyingi kelajagimiz. - M .: Lyuks, 2004.
Do'stlaringiz bilan baham: |
