Say d u lla m irzayev

« S iz
podshohsiz, hazratim. Beklar sizning itoatingizdalar»
, — degan 
gapiga javoban: 
«Itoatim da bo'lib itoat etdirurlar. Bularning
shunday g ird o b la ri borki, sa l b ex a b a r qolsan giz g ‘arq qilib
yuborurlar»,
— deydi. Bu qisqa javobda chuqur m a’no borligi 
ko‘rinib turibdi. Romanda Bobur saroyning nosog‘lom muhiti, 
temuriylarning o ‘zaro oqibatsizligi haqida o ‘g‘li Humoyunga 
qilgan hasrati uning shaxsiyatiga xos yashirin qirralarni aks 
ettiradi: 
«Tem uriylarning ko'pch iligi ...fidoyilikn i unutib y o 'q
b o ‘lib k etd i. O 'g 'il ota n i o'ldird i, o g ‘a iniga x iy o n a t qildi.
O q ib a td a b a r i r a z o la tn in g qu rb o n i b o 'ld i... Undan k o ‘ra
y a x sh ilik n in g f id o s i bo ‘Igan a fz a l em asm i? M an a am m ang
Xonzodabegim Samarqandda meni qutqarib о ‘zini asoratga soldi.
Bu fid o yilik meni hamisha shunday bo ‘lishga undab keldi. Sen
ham endi inilaringu avlodlaringnimardlikka,fidoyilikka о ‘rgatgin».
Rom anda Bobur yashagan m urakkab davr hayoti, xilma-xil^ 
voqea-hodisalar, turfa qismatlar nihoyatda jonli va tabiiy aks 
ettirilgan.
Adib rom anda «Boburnoma», «H umoyunnoma» singari 
birinchi (asil) manbalardan unumli va 
0
‘rinli foydalangan. Bu 
hoi, o ‘z navbatida, yozuvchiga hayot haqiqatini, ayniqsa, Bobur 
obrazini haqqoniy gavdalantirishga imkon bergan. Shunisi 
muhimki, «Yulduzli tunlar» romani markazida tarixiy shaxs 
Bobur obrazi tursa-da, asarda xalq insoniyat tarixini yaratuvchi 
va harakatga keltiruvchi asosiy kuch sifatida namoyon bo‘ladi. 
Demak, yozuvchi P. Qodirov xalqning kuch-qudratini, buyuk 
tarixiy rolini chuqur idrok etgan va to ‘g‘ri tasvirlab bergan.
Shuni ham alohida qayd etish lozimki, «Yulduzli tunlar» 
rom anida Bobur hayoti va faoliyatidagi ibratli jihatlar bilan 
birga, salbiy tom onlar ham ochib berilgan. Xususan, uning 
podshoh sifatidagi xato ishlari, shafqatsizligi, Bobur shaxsi va
361

---

dunyoqarashidagi ziddiyatlar, qarama-qarshiliklar aniq qilib 
ko ‘rsatilgan. Yozuvchi asarda Boburning butun faoliyatini 
birdek oqlab va yoqlab qo‘ya qolmaydi, balki oqni oq, qorani 
qora qilib tasvirlaydi. A na shuning uchun ham Boburning 
tarixchi X ondam ir bilan suhbatda aytgan quyidagi so‘zlari 
Boburning o ‘ziga berilgan tavsifnom a vazifasini bajaradi: