Say d u lla m irzayev

«Mening taqdirim g ‘alati, mavlono, atrofimni obod qilganim sari
о ‘zim so ‘lib bormoqdamen... M en bir zo ‘r davlat tuzish maqsadini
zim mam ga olganimda butting qanchalik mushkul ekanini tasavvur
qilmagan ekanman. Типи кип mehnat, tashvish, o ‘t-olov... xuddi
harakatdagi vulqonlar orasiga tushib qolgandekmen. Ko'zlagan
m a q sa d im a m a lg a osh gu n ch a u m rim y e tg a y m i, y o ‘qm i,
bilmaymen»,
— deydi Bobur.
R om anda Boburning aqlu farosati, har narsani chuqur 
o ‘ylab, shoshmasdan puxta hal qilishi ham yaqqol ko‘rsatilgan. 
Asarda tasvir etilishicha, hind hukmdori Ibrohim Ludining onasi 
Bayda xonim Boburga zahar berib, uni o ‘ldirmoqchi bo‘ladi, 
ya’ni eng og‘ir jinoyatga qo‘l uradi. Bobur esa malikani qiynab 
o ‘ldirish o ‘rniga, unga hayot baxsh etib, mardlik va tantilikning, 
y o m o n lik k a yaxshilik b ilan ja v o b q a y ta rish n in g ajoyib 
namunasini ko‘rsatadi. 
«Bizni zaharlab о ‘Idirmoqchi bo'lgan bu
m akkor xonim uchun eng oliy ja zo shuki, biz mana, tirikmiz! Bu
x o n im n in g о ‘z iy u о ‘g ‘li q ilo lm a g a n u lkan ish la rn i b iz
qilmoqdamiz!.. M alika bizning bundan keyingi zafarlarim izni ham
ко ‘rsin, yom o n likka ya x sh ilik qilish m ard kishining qo ‘lidan
kelishiga amin bo ‘Isin. A gar malikada vijdon bo ‘Isa, о ‘g ‘li qilm ay
ketgan ishlarni biz qilganimizni ko'rib vijdoni azoblansin. A gar
vijdoni bo ‘Imasa, ichida fa q a t b a x illik ch ayon lari bo ‘Isa, bu
chayonlar о ‘zini chaqib yotaversin. M alikaga bundan о ‘zga ja z o
munosib emasdir!»
— deydi Bobur.
Asarda tasvirlanishicha, Bobur o ‘z faoliyati davomida bir 
nech a b o r m u v a ffa q iy a tsizlik k a u c h ray d i, d u sh m a n la r 
q u rsh o v id a q o lad i, q iy n a la d i, iz tiro b chek adi. L ekin 
tushkunlikka berilmaydi. Aql-zakovat bilan ish yuritib, doimo 
olg‘a intiladi, qiyinchiliklarni tadbir ila yengadi. Romanda ibrat 
olishga loyiq bo‘lgan bunday o ‘rinlar k o ‘p. «Yulduzli tunlar» 
rom anining zamonaviyligi va tarbiyaviy-m a’rifiy aham iyati 
ham, avvalo, xuddi ana shu ibratda.
«Yulduzli tunlar» romanida saroy muhiti, undagi ziddiyatlar 
ham haqqoniy aks ettirilgan. A m ir-am aldor va beklarning
360

---

adolatsizligi, zolimligi, nopokligi, bir-biriga xiyonat qilishi, 
shahzodalarning beboshligi, o ‘zaro bem a’ni, tarafk ash lik
janglari ochiq ko‘rsatilgan. Shu bilan birga, bularning hammasi 
o‘sha davr hayoti bilan bog‘liq holda Bobur obrazini, xususan, 
uning donoligi, tadbirkorligini ochishga to ‘la b o ‘ysundirilgan.
P. Q o d iro v saro y m u h iti ta sv irid a h a y o t h a q iq a tig a
asoslangan. B obur eng yaqin q o ‘riqchisi Tohirning: