Mirtemir tomonidan turli yillarda yaratilgan «Yali-yali», «M ard
yigit, yoring boiay», «Е1 qo ‘shig‘i», «Qora ko ‘zli», «Bog‘ ko‘cha»,
«Shahrimda bir go‘zal bormish», «Barno», «Ustina», «Boqishi»,
«Kelm agan», «Arazlik» kabi k o ‘pgina she’rlar shoirning o ‘z
maqsadiga yetganidan, insonlarga zavq-shavq bag‘ishlovchi, ularni
ezgulik ruhida tarbiyalovchi dilbar q o ‘shiqlar yarata olganidan
dalolat beradi. Mirtemir q o ‘shiqlarida
kishilarni qiziqtiradigan,
hayajonga soladigan poetik fikrlar, ruhiy kechinmalar iliq lirik
misralarda yoqimli va ta ’sirli qilib kuylanadi. Ana shuning uchun
ham shoir haqli ravishda ishonch bilan yozgan:
Qo ‘shiqlarim, siz uchun xijolatlik emasman,
S iz
—
о ‘tgan y o ‘llarimsiz, kechgan daryolarimsiz.
Sizni men oltinga ham, kumushga ham
bermasman,
Siz mening tansiq g ‘aznam, ezgu dunyolarimsiz!
M irtem irning dilrabo q o ‘shiqlari o ‘zbek q o ‘shiqchiligining
bebaho boyliklari sifatida m uxlislar qalbidan m ustahkam o ‘rin
egallagan.
M irtem ir dostonchilikda ham barakali ijod qilgan. «Bong»,
«B arot» (1930), «A gronom », «Jang» (1930), «Xidir» (1932),
«Nom us» (1934), «Ajdar» (1935), «Ochlar o ‘lkasida» (1936),
«Suv qizi», «Dilkusho» (1937), «Oysanamning to ‘yida» (1938),
« Q o‘zi» (1939), « F a rg ‘ona» (1939), «Baxshining aytganlari»
(1939), «D ary o b o ‘yida» (1948), «Surat» (1956), «Lenin va
R ajab bobo» (1938-1965), «Pattining hasratlari» (1974), «Yuz
bir» (1974) singari yigirm atacha katta-kichik doston M irtem ir
qalam iga tegishli.
S h o irn in g « D ilk u sh o » , « Q o ‘zi» d o s to n la rid a x a lq n in g
o ‘tm ishi obrazli tarzd a aks ettirilgan. «D ilkusho»
dostonida
am ir hirsining q u rb o n i b o ‘lgan yosh qizning fojiali taqdiri
k o ‘rsatilgan.
M irte m ir d o s to n la rin in g a k s a riy a ti z a m o n a v iy m avzu
tasv irig a b a g ‘ish lang an. «N om us» a sarid a y oshligida ota-
onasidan yetim qolib, nihoyatda qiynalgan va oqibatda bezorilik
— o ‘g ‘rilik y o iig a kirib qolgan A shur
ismli yigitning qayta
tarbiy alan ish i, vijdonli, halol kishi b o ‘lib yetishishi hikoya
290
qilingan. «O ysanam ning t o ‘yida» d ostonida esa qoraqalp oq
qizi Oysanamning m ehnatdan baxt topgani tasvirlangan.
M irtem ir dostonchiligining c h o ‘qqisi,
shubhasiz, «Surat»
nom li lirik qissadir. U hayotiy tim sollar asosida yaratilgan.
M a ’lum ki, M irtem ir 30-yillar boshida asossiz hibsga olinib,
M oskvadagi D m itrov lageriga surgun qilingan, M oskva-V olga
kan ali qurilishiga j o ‘n atilgan. S hoirning
xotini ikki yashar
qizchasini tashlab M oskvaga ketib qolgan. Qizcha esa tezda
v a fo t etgan. Bu q a y g ‘uli voq ea M irtem irn in g p ok qalbini
alg‘ov-dalg‘ov qilgan. «Surat» dostoni ana shu hayotiy fojia
asosida yaratilgan.
D o sto n d a ikki yillik ayriliqqa
bard o sh berolm ay ahdini
buzgan beburd kelin hamda bevafo yor dardida kuyib yongan,
ishq jabrini tortib ruhan iztirob chekkan, beg'ubor sevgi sohibi
b o ig a n yigit turm ushidan olingan tu y g 'u la r tu g 'y o n i
inson
qalbini larzaga soladigan d a ra jad a hayajonli va yorqin aks
ettirilgan. Shu orqali hayot va inson qismati, sadoqat va xiyonat
haqida teran poetik m ushohada yuritilgan.
« S u ra t» d o s to n id a s h o ir lirik q a h ra m o n n in g ich k i
kechinm alarini, ruhiy olam ini yaqqol tasvirlab bergan. A sarda
ruhiyat tasviri, tabiiylik va samimiylik b o ‘rtib turadi:
Do'stlaringiz bilan baham: