Say d u lla m irzayev

101 
Mamajonov S.
A d ib n in g b a d iiy o la m i. — « S o v e t 0 ‘z b e k isto n i»
gazetasi, 1986-yil, 12-dekabr.
350

---

zam on t a ’sirida kishilar turm ushida, ong-tushunchasi va 
dunyoqarashida sodir bo ‘lgan o ‘zgarishlar, xilma-xil ziddiyatlar 
ochib berilgan. Asar badiiy m ahorat jihatidan ham yuqori 
saviyada yaratilgan. Ayniqsa, dramadagi Sarvarning achchiq 
qismati, ruhiy iztiroblari, Diloraning oilaviy hayotga yuzaki 
qarab adashishi va bundan pushaymon b o iib afsus-nadomatlar 
girdobiga tushib qolishi, Darveshalining rashk olovida yonib 
azo b la n ish i, m alak siym o g o ‘zal, b e g ‘u b o r va beayb 
G ulnozaning m urakkab psixologik holatlari tom oshabinda 
kuchli taassurot qoldiradi. Umuman olganda, «Bir koshona 
sirlari» dram asida xilma-xil obrazlar va ularning tuyg‘ular 
tug ‘yoni hayot haqiqatiga mos ravishda m ahorat bilan aks 
ettirilgan.
Xullas, Odil Yoqubov XX asr o ‘zbek adabiyoti xazinasiga, 
xususan, badiiy nasr va dramaturgiya taraqqiyotiga qimmatli 
hissa qo'shgan ulkan adibdir.

---

PIRIMQUL QODIROV
(1928-yilda tu g ‘ilgan)
Pirimqul Qodirov — iste’dodli nosir, zukko adabiyotshunos 
olim, ajoyib tarjimon. U, ayniqsa, nasrimiz rivojiga salmoqli 
hissa qo‘shdi.
P. Qodirov 1928-yil 25-oktabrda Tojikistonning 0 ‘ratepa 
tumanidagi Kengqo‘l qishlog‘ida chorvador oilasida tug‘ilgan. 
1951-yilda Toshkent davlat universiteti (hozirgi O lzM U)ni 
bitirgan. Moskvadagi Jahon adabiyoti institutida aspirantura 
kursini o ‘tab, 1954-yilda «A bdulla Q ahhorning urushdan 
so‘nggi ijodi» mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini yoqlagan. 
1954-1963-yillarda sobiq Ittifoq Y ozuvchilar uyushmasida 
o ‘zbek adabiyoti b o ‘yicha m aslahatchi, 1963-1976-yillarda 
0 ‘zbekiston Fanlar Akademiyasi Til va adabiyot institutida 
k atta ilmiy xodim b o ‘lib ishlagan. « 0 ‘ylar» (1971), «Dil va 
til» (1972), «Xalq tili va realistik proza» (1973) singari risolalar 
yozib, so‘z san’atining til va badiiy m ahoratga doir muhim 
muammolarini yoritishga munosib ulush qo‘shgan.
P. Qodirov o ‘z ijodini 50-yillarning boshlarida talabalar va 
o ‘qituvchilar hayoti haqida ayrim hikoya va ocherklar yozishdan 
boshladi. Uning birinchi kitobi — «Studentlar» 1950-yilda nashr 
etildi. K eyinchalik adib «Besh yilliklar farzandi» (1951), 
«Olimamiz», «Yayra institutga kirmoqchi» (1953), «Hikoyalar» 
(1953) k ab i t o ‘p la m larin i chop e ttird i. S h unday qilib, 
P. Qodirov 50-yillarning birinchi yarmida ijodiy izlanish davrini 
bosib o ‘tdi. Shundan so ‘ng u nasrning eng qiyin va yirik
352

---

janrlariga qo‘l urib, qissachilik va romanchilikda o ‘z iste’dodini 
namoyon eta boshladi.
P. Qodirov «Qadrim» (1959), «Егк» (1969), «Meros» (1974), 
«Najot» (1981) kabi qissalarning muallifidir. Bu qissalarda turli 
m avzular aks ettirilgan. Inson qadr-qim m atini u lu g ia s h , 
insonparvarlik va adolatparvarlik, halollik va sof vijdonlilik, 
vatanparvarlik va xalqlar d o ‘stligi g‘oyalari olg‘a surilgan.
P. Q odirovning «Q adrim » qissasida zam onaviy mavzu 
yoritilgan. Unda o ‘zbek adabiyoti uchun yangi mavzu-gazchilar 
hayoti va mehnati Iskandar, Zulayho, Davron, Ashur kabi jonli 
o b ra z la r o rq ali bad iiy g av d a la n tirilg a n . Q a h ra m o n la r 
xarakterining m urakkabligi va to ‘laligi jihatidan, xususan, 
Iskandar va Zulayho obrazlari ajralib turadi. Asarda yosh ishchi 
Isk an d ar dunyoqarashining shakllanishi, uning o ‘z qadr- 
qim m atini tushuna borishi, hayotdan 
0
‘rnini topib olishi 
ja ra y o n in i ta sv irlash g a e ’tib o r berilg an va bu m asala 
muvaffaqiyatli ravishda yoritilgan. Qissada voqealarning bosh 
q ah ram o n Isk a n d a r tilid a n , u ning b o sh id an o ‘tk a zg an
kechinmalar sifatida hikoya qilinishi yozuvchiga obrazlarning 
ruhiyatini chuqur tahlil qilish va tasvirlash imkoniyatini bergan.
P. Qodirovning mashhur paxtakor M amajon Dadajonov- 
ning porloq xotirasiga bag‘ishlangan «Meros» qissasini o ‘zbek 
paxtakorlari mehnatini tasvirlash sohasidagi o ‘ziga xos yangilik 
deb aytish m um kin. A sarda p ax ta k o rlar hayoti, ularning 
mashaqqatli mehnati bo‘yab-bezalmasdan ochiqcha, haqqoniy 
va to ‘laqonli aks ettirilgan. Paxtakorlar mehnati shunchaki 
o ‘ynab-kulib dalada yengil-yelpi ish qilish emas, balki mislsiz 
jismoniy qiyinchiliklarga chidash va ularni yengishdan iborat 
ekanligi mahorat bilan ochib berilgan. Qissadagi Yolqin, uning 
ukasi T ursun, onasi, shuningdek, R ustam , 0 ‘ktam , Jobir 
Toshbekov kabi obrazlar hayotiy va ta ’sirchan b o iib chiqqan.
Qissaning bosh qahram oni Y olqin O tajonov — fidoyi 
paxtakor. Bu yigit M irz a c h o in i o ‘zlashtirishda jonbozlik 
k o ‘rsatadi: o ‘zini aslo ayam ay, kechani-kecha, kunduzni- 
kunduz demay tinimsiz mehnat qiladi. U