Say d u lla m irzayev

hurmati, kelgusi avlodlar hurmciti, ustoz boshlagan ulug' ishni
oxiriga yetkazm oq darkor, azizim »,
— deydi.
Ali Qushchining bu dono so ‘zlari «U lug‘bek xazinasi» 
asarining asl mag‘zi sifatida aks-sado beradi. Romanda o ‘sha 
zamon haqiqati bor murakkabligi va ziddiyatligi bilan haqqoniy 
aks etgan. Rom anda U lug‘bek, A li Qushchi singari tarixiy
339

---

shaxslarning bashariyat oldidagi buyuk xizmatlari, ularning fe’l- 
atvori, shaxsiy fazilatlari yaqqol ochib berilgan. Shu bilan bir 
qatorda, saroy hayoti, temuriylarning o ‘zaro janglari, m a’rifat 
bilan jaholat o ‘rtasidagi keskin kurash haqqoniy tasvirlangan.
R om anda M irzo U lu g ‘bek, Ali Q ushchi singari asosiy 
qahramonlar bilan birga, Qalandar Qarnoqiy, Xurshidabonu, 
A m ir J o n d o r, A b d u lla tif, S alo h id d in z a rg a r, M avlono 
M u h id d in , M iram C h alab iy sin gari xilm a-xil o b ra z la r 
yaratilgan. Asardagi Ulug‘bek, Ali Qushchi, Abdullatif tarixiy 
ham da Xurshidabonu, Qalandar Qarnoqiy, Amir Jondor kabi 
badiiy-to‘qima obrazlar yuksak mahorat bilan tasvirlangan.
Yozuvchi asardagi asosiy obrazlar taqdirini xalq va mamlakat 
hayoti bilan uzviy b o g iiq holda ochib bergan. Shunga ko‘ra, 
romanda davr ruhi b o ‘rtib turadi.
«Ulug‘bek xazinasi» romani lirik nafosat bilan yo‘g‘rilgan. 
A sar tili pish iq va sh irali b o ‘lib, o ‘sha d av r tiliga xos 
xususiyatlami to ‘g‘ri ifodalaydi. Unda ruhiy holatlar tahlili va 
tasviri juda yuqori saviyada. Roman dunyodagi o ‘ttizdan ortiq 
tilga tarjima qilingan va hamma joyda kitobxonlar tomonidan 
iliq kutib olingan. Buni nemis yozuvchisi Xelmut Semkening 
O. Yoqubovga yoilangan xati ham tasdiqlaydi". Yana bir dalil. 
«Ulug‘bek xazinasi» romani nashr etilishi m unosabati bilan 
Chingiz A ytm atov Odil Y oqubovga y o ila g a n m aktubida: 
«Yaxshi kitob h aq id a so ‘zlash m aroqli. Y uqori saviyada 
yaratilgan Sizning kitobingiz tarixiy daraklarni yuksak badiiy 
sh aklda gavdalantirganligi bilan meni t o ‘lq in lantird i. Bu 
yozuvchilik mahoratining birinchi belgisi»100, — deb yozgan edi.
Shuni ham eslatish kerakki, 1994-yilda «Ulug‘bek xazinasi» 
romanining yangi nashri maydonga chiqdi. Bunda romanning 
birinchi nashrida mavjud b o ig a n ayrim qusurlarga va bahsli 
o ‘rinlarga barham berilgan. Bu haqda adibning o ‘zi: «Ulug‘bek 
xazinasi» yozilganiga chorak asr o ‘tdi. U lug'bek va boshqa 
tarixiy shaxslar faoliyatiga u davrdagi qarashlar bilan hozirgi 
ilmiy q arash lard a ancha-m uncha tafo v ut bor. Boz ustiga,