Say d u lla m irzayev

«Hech uxlamaysizmi,
o ‘zi?»
degan so‘roqqa: 
«Q ayoqda! Terim boshlangandan beri
353

---

boshim yostiq ко ’rgan emas. Mashinada yurganda qush uyqusi
qilib m izg'ib olaman»,
— deb javob qaytaradi.
Q issada tasvirlanishicha, yirik paxtachilik sovxozining 
direktori Yolqin Otajonov ne-ne qiyinchiliklarni yengib, paxta 
xirmonini yuksaltiradi. Natijada, yulduzli qahram on sifatida 
yurtimizda keng taniladi. Biroq «oyoq ostidan chiqqan falokat, 
katta y o id a sodir b o ig a n bema’ni bir tasodif» natijasida o ‘n 
gulidan bir guli ham ochilmasdanoq hayot bilan xayrlashadi. 
Yolqin Otajonovdan ukasi Tursunga paxtakor mashaqqatli, 
o g ‘ir m ehnat m eros b o ‘lib qoladi. 
«N ach ora bolam ! E ndi
Yolqinjon uchun ham sen uzoq umr ко ‘r. Qahramonlik senga
— 
akangdan meros... A kang o'zini ayamadi. Endi sen o'zingni sal
ayagin, ehtiyot bo'lgin. Sen borsanu p a x ta bor. Odamdan azizi
y o ‘q!»
— deydi bechora ona o ‘g‘li Tursunga nasihat qilib. 
Onaning bu so‘zlari qissaning leytmotivi sifatida sado beradi. 
Ha, odam paxta uchun emas, aksincha paxta odam uchun 
kerak. «Meros» qissasida ana shu haq gap ro ‘y-rost, tabiiy va 
ta ’sirli qilib aytilgan.
P. Qodirov ijodida rom an janri salmoqli o ‘rin egallaydi. 
A dib o ‘zbek rom anchiliginin g o ltita yaxshi n am unasini 
yaratgan. Uning 1958-yilda yozilgan birinchi romani «Uch ildiz» 
50-yillar o ‘zbek n asrida muhim voqea b o ‘ldi. U stoz adib 
A bdulla Q ahhor bu rom anga yuksak baho berib: «Ancha 
v a q td a n b eri men o ‘zbek a d a b iy o tid a m o m o q ald iro q
guldurosini eshitmay yurgan edim. Nazarimda, mana shu asar 
adabiyotimizga momoqaldiroqday gulduros solib, chaqmoqday 
yaltillab kirib kelayapti»102.
«Uch ildiz» oliy m aktab talabalari hayotiga b ag ‘ishlab 
yozilgan birinchi o ‘zbek romanidir. Shaxsga sig‘inish davri 
t a ’s irid a 50 -yillarda oliy o ‘quv y u rtla rid a ildiz o tg a n
tarafkashlik, mansabparastlik, soxtalik, dabdababozlik — «qizil 
so‘zlik», haqiqatdan k o ‘z yumib, rostgo‘y olimlarni beobro* 
qilish singari illatlarni fosh etish, ilm fidoyilari bilan soxta 
«olim»lar o ‘rtasidagi ziddiyatni va buning asl mohiyatini ochib 
berish, adolatli, haqgo‘y ziyolilarni va iste’dodli tolibi ilmlarni