Say d u lla m irzayev

102 A bdulla Qahhor zamondoshlari xotirasida. — Toshkent: 1987, 346-bet.
354

---

q o ‘lla b -q u v v a tla sh — «U ch ildiz» ro m a n in in g asosiy 
yo‘na!ishini tashkil etadi.
Romanda shaxsga sig‘inish va uning zararli oqibatlari o ‘sha 
davr im koniyatlari d arajasida ochilgan. A sar voqeasi bir 
universitet dargohida b o iib o ‘tadi. Roman mazmuni asosida 
yotgan ziddiyat ana shu dargohda ishlayotgan yoki ta ’lim 
o la y o tg a n o d am larn in g o ‘zaro m u n o s a b a tla rid a , x a tti- 
h arak a tla rid a nam oyon b o iu v c h i m afkuraviy kurash d an
iboratdir. Asar konflikti Akbarov, Toshev singari sof vijdonli, 
h aq iq iy o lim lar b ilan п о р о к d ek an H ak im o v , un ing 
ham tovogi Eshonboyev kabi qing‘ir shaxslar, soxta olimlar 
o‘rtasidagi kurash jarayonida gavdalanadi.
Romanda yakkaboshchilik bilan jamoatchilik, manmanlik bilan 
kamtarlik, qing‘irlik bilan halollik, nopoklik bilan poklik, loqaydlik 
bilan faollik o‘zaro bir-biriga qarama-qarshi qo‘yib tasvirlangan. 
Shu orqali ezgulik va adolat ulugiangan, hayot haqiqati teran ochib 
berilgan. Asarda to‘g‘rilikning soxtalik ustidan, Akbarov, Toshev, 
Mahkam singari sof vijdonli ziyolilaming Hakimov, Eshonboyev 
kabi порок shaxslar ustidan g‘alabasi yaqqol ifodalangan. 
Romanda Mahkam, Gavhar, Ochil singari faol talabalar hamda 
Akbarov, Toshev kabi halol olim-pedagoglaming faoliyati, o‘ziga 
xos fe’l-atvori, axloq-odobi va orzu-istaklari yorqin bo‘yoqlarda 
tasvirlab berilgan. Shu bilan birga, Hakimov, Eshonboyevlaming'' 
kirdikorlari ham teran ochilgan.
Romanda talabalar obrazi katta o‘rin egallaydi. Asarning 
bosh qahramoni Mahkam mafkuraviy «xato»larga y o i qo‘ygan 
degan bahonada «urilgan», ishdan haydalgan tarixshunos olim 
Toshevning qizi Gavharni sevib qoladi. Voqealar davomida 
Mahkamning ko‘zi ochila boradi. U Hakimov, Eshonboyev kabi 
adolatsiz domlalarning haqiqiy m a’naviy qiyofasini, ularning 
ilmni shaxsiy manfaatlariga xizmat qildiruvchi soxta olimlar 
ekanini anglab oladi. Xuddi shuningdek, mansabparast, порок 
shaxslar tomonidan yomon otliqqa chiqarilgan Akbarov, Toshev, 
Umarov singari pedagoglarning chin insonlar, haqiqiy olimlar 
ekaniga qanoat hosil qiladi. Shu tariqa, M ahkam kurashlar 
jarayonida o‘sib, toblanib, yosh avlodning yorqin vakili sifatida 
shakllana boradi. Samimiylik, e’tiqodga sadoqat, ilm olishga
355

---

qiziqish, vafodorlik va rostgo‘ylik, qiyinchiliklardan qo‘rqmaslik
— Mahkam qiyofasida mujassam. Yozuvchi Mahkam obrazini 
yaratar ekan, bu yigit fe’l-atvorining shakllanish jarayonini 
ochishda ruhiyat tahlilidan keng foydalangan.
«Uch ildiz» romanida chuqur mazmunli falsafiy xulosalar, 
hikmatli so‘z va iboralar — serob. Romanning nomi ham teran 
mazmun tashiydi. Yozuvchi asarda talabalik davrida yoshlarda 
shakllanadigan ezguliklar va 'fazilatlari haqida bahs yuritar 
ekan, mustahkam bilim olishm, faol fuqarolik malakasini kasb 
etishni va sevgi-sadoqatda sobit turishni inson hayotining uch 
ildizi deb ataydi. Ana shu uch ildizi ham mustahkam bo‘lgan 
kish ig in a h ay o td a n o ‘z o ‘rn in i to p ib , el-yurt h u rm atin i 
qozonadi, — degan muhim fikr ustalik bilan professor Akbarov 
tilidan student-yoshlarga qarata aytiladi: