78
Sharafiddinov Ozod.
U ch cho'qqining biri. — « 0 ‘zA S» gazetasi, 2001-
yil, 23-noyabr.
79 «Y oshlik» jurnali, 1994, 1-son, 4-bet.
256
M. Shayxzoda 1955-yilda bu tragediyani yozishga kirishadi
va uni 1960-yilda yozib tugatadi. A sar besh pardadan iborat.
U n d a XV asrdagi tarixiy sh aro it b u tu n m urakkabligi bilan
to ‘g‘ri k o ‘rsatilgan. A jdodlarim izning ajoyib qadriyatlari, ezgu
a n ’analari, ilm-fan sohasidagi buyuk kashfiyotlari u lu g ia n ib ,
feodal tuzum ning fojiali tom onlari ochib tashlangan, zulm va
istibdod, xurofiy b id ’at keskin qoralangan.
«M irzo U lug ‘bek» tragediyasi adolatli podshoh va buyuk
a s tro n o m olim U lu g ‘b ek b o sh c h ilig id a g i ilg ‘o r z iy o lila r,
taraqqiyparvar kuchlar bilan qora niyatli guruhlar o ‘rtasidagi
keskin kurash asosiga qurilgan. A sarda M irzo U lug‘bek, Ali
qushchi, Sakkokiy, A bdurazzoq Sam arqandiy, X o ‘ja A hror,
G avharshodbegim , A bdullatif kabi tarixiy shaxslar obrazlari
yaratilgan. Shu bilan birga, Piri Zindoniy, Bobo Kayfiy, Feruza,
Otam urod, Shayxul Islom singari badiiy to'qim a obrazlar ham
tasvirlangan. D ram aturg ana shu obrazlarning xatti-harakati,
o ‘zaro m unosabati, kurashi va fe’l-atvoridan kelib chiqqan holda
uzoq o ‘tmishdagi tarixiy haqiqatni yorqin badiiy shakllarda qayta
tik la g a n . 0 ‘sh a d a v rd a g i m u ra k k a b h a y o tn i, XV a s rd a
M o v a ro u n n a h rd a ta x t-to j u ch u n b o ‘lgan keskin k u ra sh n i
hayajonlanarli va ta ’sirli qilib k o ‘rsatgan.
M . S h ay x zo d a U lu g ‘b ek o b ra z in i k a tta m a h o ra t b ila n
y a ra tg an . B u nd a u o ‘sha d a v r u ch u n xos b o ‘lgan h ayotiy
z id d iy a tla rn i, t o ‘q n a sh u v la rn i u sta lik b ilan och ib bergan.
N atijada, asarda M irzo U lug‘bek hayot va koinot hodisalari
h a q id a te ra n m u lo h aza y u ritu v ch i, ilm -fanni, a d a b iy o t va
s a n ’a tn i y u k s a k q a d rlo v c h i d o n is h m a n d in so n , s a b rli
su h b a td o sh , a d o la tli d av lat arb o b i, b u y u k astro n o m olim,
m ehribon oila boshlig‘i va jonkuyar ota qiyofasida nam oyon
bo 'lg an .
D ram aturg U lug‘bekning donoligini, aql-zakovatini, shaxsiy
fazilatlarini, bashariyat oldidagi buyuk xizmatlarini o ‘sha davrda
toj-taxt uchun olib borilgan tarafkashlik janglari, m a’rifat va
jaholat, fan va din o ‘rtasidagi kurash zam inida ochib bergan.
Shunga ko ‘ra tragediyada o ‘sha davr ruhi, davr haqiqati yaqqol
gavdalanadi. Asarda k o ‘rsatilishicha, Ulug‘bek podshohlik qilish
bilan birga ilm-ma’rifat ishlari, xususan, falakiyot ilmi bilan jiddiy
257
shug‘ullanadi, ilmda buyuk kashfiyotlar yaratadi. Ali qushchi va
boshqa shogirdlari bilan birga rasadxonada yulduzlar harakatini
kuzatib, koinot sirlarini ochadi.
U lug‘bek ilmni ham m a narsadan — behisob boylikdan ham,
podshohlik davri davronidan ham ustun q o ‘yadi. Shunga k o ‘ra
u d o ‘stlari va shogirdlariga nasihat qilib, deydi:
Do'stlaringiz bilan baham: |