G ‘a la b a n in g о ‘z i k e lm a yd i, do ‘stim ,
Jon olib, jon berib, olasan uni.
Ter to ‘kib mehnatda, qon yutib jangda,
Qalbingga ishq kabi solasan uni.
Amin Umariyning harbiy lirikasiga Hasan P o‘lat she’rlari
hamohangdir. Hasan Po‘lat «Yurak sadosi» (1942) to ‘plamiga
k irg an s h e ’rla rid a o ‘zbek xalq in in g v a ta n p a rv a rlig in i,
qahramonligini tasvirlab,
adolat tantanasiga, buyuk g‘alabaga
q a t’iy ishonch bildiradi. Shoir, hatto, tabiatni ham battol
bosqinchilarga qarshi hayot-m am ot kurashiga d a ’vat etdi.
Hasan P o‘lat tabiatga murojaat etib, yozadi:
Istaymanki,
Yovga sanchilgan
Xanjar bo ‘Isin maysa va о ‘ting.
Istaymanki,
Fashist ustiga
О ‘t yog ‘dirsin ко ‘king, buluting.
Istaymanki,
H a r bir y a p r o g 'ing
Yov betiga о ‘t sachratgan
Eng qaqshatqich shapaloq bo'lsin.
Hasan P o‘lat harbiy lirikasining «Bahor», «Vatan», «Ona»,
«Bug‘doy o ‘ramiz>>, «Men o ‘zbek yigiti», «Aziz hamshira»,
« 0 ‘rtoq Ladunin», «Tankist qo‘shig‘i», «Qon», «Uch mard»
kabi nam unalari badiiy jihatdan ham go‘zal asarlar b o ‘lib,
ularda g‘alabaga komil ishonch ruhi bo'rtib turadi.
0 ‘zbek harbiy she’riyati xazinasiga
frontchi shoirlar ham
munosib hissa qo ‘shdilar. Sulton J o ‘ra «Sog‘inib», «Sog‘inchli
salom» she’rlarini harakatdagi armiya safida turib yozgan.
She’riy salom xat shaklida yozilgan bu asarlarda shoirning o ‘z
bolalariga qarata aytgan sog‘inchli yurak so‘zlaridagi insoniy
dard k atta badiiy m a’no kasb etgan. «Sog‘inchli salom» —
v o q e a b a n d s h e ’r. U n d a fa s h is tla m in g yovuzligi « qonli
ko‘ylakcha» detali vositasida fosh etilgan. She’rda fashistlaming
38
Varvara ismli begunoh qizchani o ‘ldirishi va o ‘likning ustidagi
qonli ko‘ylakchani o ‘lja sifatida olib ketishi nihoyatda ta ’sirli
va jonli qilib ifodalangan:
Girgitton qizchalarim,
Dumaloq yuzchalarim.
Ana shu Varvaraday
Qancha yosh bolalarni,
Bolalik bo'stonida
Ochilgan lolalarni
Halok etgan peslardan,
Shu jallod fashistlardan
Jon uchun jon olaman,
Qon uchun qon olaman.
F ro n tc h i yosh sh o ir H asan S aid n ing « Jan g ch in in g
q o ‘sh iq lari» (1942) t o ‘p lam iga k irg an «Biz yengam iz»,
«M arsh», «Qasam yod», «Qiruvchi», « 0 ‘lim dushm anga»,
« F a rm o n k u ta m an » , «P osb on s o ‘zi», « G rajd an m an » ,
«L eytenant b o ‘lam an», «Buyuk orzu» kabi she’rlari jang
maydonida — okoplarda va blindajlarda yozilgan.
Shoir bir
she’ri haqida: «Bu she’rni men m aksim pulem yoti tagida
yozdim. Men bu she’rni yozayotganda o ‘ng q o ‘limda qalam
va ch ap qoMimda pulem yot tepkisi edi.
U zo q -uzoq lard a
snaryadlar gumbirlab yorilardi. Y onayotgan qishloqlardan
c h iq a y o tg an
q o ra
tu tu n
b u ra lib -b u ra lib
osm onga
ko'tarilardi»13,— deb yozgan edi.
S huni q o n iq ish bilan qayd etish k e ra k k i,
q an ch a lik
hozirjavoblik, jangovarlik ko'rsatm asin urush davri o ‘zbek
she’riyatining badiiylik darajasi pasayib ketmadi. Shoirlar hayot
va inson ko'nglining rang-barang manzaralarini obrazli tarzda
aks ettirishga intilib, xilma-xil she’riy shakllardan foydalandilar.
Jumladan, xat shakli bu davrda ju da keng tarqaldi. She’riy
x a tla rd a jang ch in ing o ‘z sevgilisiga yoki sevikli qizning
frontdagi yoriga, yoxud onaning askar o ‘g ‘liga yo‘llagan dil
izhorlarida urush odamining ruhiyati aks ettirildi. Shunday
13
Do'stlaringiz bilan baham: