Say d u lla m irzayev

«О ‘rdadagi to 'kilib turgan gunohsiz qonlar,
doim tevarakdan eshitilib turgan ohu zorlar menim yuragim ni
ezadir, tinchligimni oladir»,
— deydi Anvar.
Abdulla Qodiriy romanda xilma-xil xarakterlar yaratishda 
zo‘r mahorat ko‘rsatgan. Ayniqsa, bosh qahramon Anvar obrazi 
bu jihatdan g‘oyat mukammal va tabiiy chiqqan. Anvar — 
insonparvar, m ehnatsevar, sofdil va iste’dodli yigit. Anvar 
qashshoq bir oilada dunyoga keladi. Yoshligida ota-onasi vafot
41 
A. Q odiriy M eh rob d an ch a y o n . — Т.: G 'a fu r G 'u lo m n om id agi
A d a b iy o t va s a n ’at na^hriyoti, 1974, 4-bet.
152

---

etib, boshidan yetimlik azobini o ‘tkazadi. U avval pochchasi 
eshigida, so‘ngra m aktabdor domla Solih maxdum xonadonida 
tirikchiligini ko‘radi. Shu bilan birga, Solih maxdumdan ta ’lim- 
tarbiya oladi. Anvar yoshligidanoq o ‘zining o ‘tkir zehni, aqlu 
o d o b i b ilan ta n ish -b ilish la rn in g , x u su san , m axdum
xonadonidagilarning e’tiborini qozonadi. Anvarning iste’dodini 
ko ‘rgan Solih maxdum unga qizi R a ’noni berib, ichkuyov qilib 
olmoqchi b o ‘ladi.
A n v arn in g m a k ta b d a g i sab o q d o sh sherigi, xon bosh 
m unshiysi M uham m ad R ajabb ekn in g o ‘g ‘li N asim bilan 
d o ‘stlashishi uning k am o lo tid a alo h id a ah am iy atg a ega 
b o ‘ladi. N asim bevaqt v afot etgach, R ajab bek A nvarga 
suyanib qoladi va k o ‘p iltifotlar k o ‘rsatadi. 0 ‘rda xizmatiga 
oladi. 
«Devonda rasm iy m irzo bo ‘lishning uchinchi yilid a Anvar
ju da k a tta e 'tibor qozongan edi... Buni m irzolardan boshlab saroy
shoir lari, saroy muftilari, bosh munshiy M uham m ad Rajabbek,
h atto xonning o' zi ham e ’tir o f qilar edilar».
N atijada, k o ‘p 
o ‘tmay, Anvar bosh munshiy lavozimiga tayinlanadi. Anvar 
bu lavozimni istab-istamay, majburiyat orqasida qabul qiladi. 
0 ‘zining aql-farosati, ilmu donishi va halol mehnati tufayli 
xon saroyining bosh mirzosi darajasiga k o ‘tarilgan A nvar 
to ‘g‘ri ishlaydi, adolat uchun kurashadi. O qibatda, saroy 
ahlining am alparast va t a ’m agir qismi A nvarga dushm an 
b o ‘lib qoladi. Ular Anvarga qarshi fitna-fasod uyushtiradilar, 
shu y o ‘l bilan uni adolatsizlik oldida tiz c h o ‘ktirm oqchi 
b o ‘ladilar.
R o m an zid d iy a tla ri, X u d o y o rx o n va A n v arn in g asl 
qiyofalari, quyidagi parchada yorqin aks etadi: