Saudiya arabistoni podshohligi

Aholisi va mehnat resurslari. Mamlakatning umumiy aholisi 28,6mln. kishidan ortiq. Ortacha zichlik 1km²da 10 kishi. Aholisining 90%i arablar va barbarlar, 10%i afroosiyoliklar. Davlat tili arab tili. Mamlakatning deyarli 100% aholisi islom diniga e’tiqod qiladi(sunniylar). Tug‘ilish har 1000 kishiga 29,34, o‘lim har 1000 kishiga 5,94. O‘rtacha umr ko‘rish erkaklarda - 66,4 yosh, ayollarda - 69,8 yosh. Yosh tarkibi: 0-14 yoshgacha - 42,52%, 15-64 yoshgacha -54,8%, 65 yoshdan kattalar - 2.68%. IAA -7mln.kishi, shundan qishloq xo‘jaligida 12%, sanoatda -25%, xizmat ko‘rsatishda - 63%. 15-65 yoshgacha bo‘lgan aholining 35%i xorijliklar.
Xo‘jaligiga umumiy ta’rif. Saudiya Arabistoni Podshohligi asosli ravishda dunyodagi eng yirik neft ishlab chiqaruvchi davlatlardan hisob­lanadi, Hozirgacha kashf etilgan neft zaxiralari bo‘yicha mamlakat dunyoda birinchi, gaz bo‘yicha to‘rtinchi o‘rinni egallaydi. Mavjudligi isbotlangan umumdunyo neft zaxiralarining-26%i(262,7mld barrel) va tabiiy gaz zahiralarining-3,7%i (6,544trl.m³) Saudiya hududlarida joylashgan.
Sanoati. Saudiya Arabistoni iqtisodiyoti deyarli neft hisobidan shakllangan, bugungi kunda neft eksporti mamlakat daromadining 75%ini, YaMM daromadining 40%i neft xissasiga to‘g‘ri keladi.
Saudiya Arabistonida neft qazib chiqarishning tannarxi qator omillar sababli boshqa davlatlarga nisbatan ancha pastligini ham ta’kidlash zarur. Ularning asosiylari quyidagilardir:
-neft qatlamlari yer sathiga yaqin joylashgan;
-neft zaxiralari chegaralangan maydonlarda markazlashgan;
-asosiy neft konlari bilan birga gaz zaxiralarining ham topilishi neft quduqlarida qo‘shimcha bosim paydo etib, neftni qazib chiqarishni osonlashtiradi;
-Saudiya Arabistonining 3 qit’a o‘rtasida qulay geografik joylashuvi(Afrika, Yevropa, Osiyo) neftni iste’molchiga tez va oson yetkazib berish imkonini beradi.
Eng yirik neft konlaridan- Govar qazib olinadigan neftning yarmini beradi, ⅓ qismi Abkayk va Saffaniya konlariga to‘g‘ri keladi.
Saudiya Arabistoni iqtisodining bir tomonlama rivojlanganligi uning dunyo bozoridagi neft narxining o‘zgarishiga ta’sirchanligini ko‘rsatadi. Buni yaxshi tushungan SAP hukumati 80-yillar oxiridan boshlab milliy iqtisodni ko‘p tarmoqli yo‘nalishda rivojlantirishga katta e’tibor bera boshladi. SAP iqtasodining neft va gaz ishlab chiqarishga asoslanganligini hisobga olib, birinchi navbatda neft va gazni qayta ishlash sanoatini rivojlantirishga ahamiyat berilgan. Shu kungacha SAPda 15 ta neftni qayta ishlash korxonalari faoliyat yuritmoqda.
SAP mintaqada gaz zaxiralari bo‘yicha 4-o‘rinni egallasa-da, uni qazib chiqarish bo‘yicha Yaqin Sharqda birinchi o‘rinada turadi. Bu sohada erishilgan yutuqlardan biri yangi ishlab chiqilgan texnologik jihozlar yordamida 1980-yildan boshlab gazni to‘la qayta ishlashga muyassar bo‘linganidir. Natijada keyingi 10 yil davomida gaz ishlab chiqarish 60%ga oshdi. Ishlab chiqarilgan gaz deyarli to‘laligicha “Saudi ARAMKO” kompaniyasiga tegishli 4 ta yirik gazni qayta ishlash zavod­larida qayta ishlanadi.
Saudiya Arabistoni hukumatining iqtisodiy strategiyasida sanoat tarmoqlarini xilma-xillashtirish bosh o‘rinlardan birini egallaydi. Bu siyosatdan ko‘zlangan maqsad mamlakatning neftdan olinadigan daromad­ga qaramlik darajasini pasaytirishdan iborat. Saudiya Arabistoning neft xom ashyosini eksport qilishdan olinadigan daromadga bog‘lanib qolishni kamaytirish,shuningdek, Podshohlikka boshqa davlatlardan import qilina­digan tovarlar miqdorini kamaytirish maqsadida hukumat turli xildagi ishlab chiqarish tarmoqlarini rivojlantirishni rag‘batlantirmoqda.
Davlat xususiy sektorga sanoatni rivojlantirishda qatnashish uchun keng imkoniyatlar va imtiyozlar yartib bermoqda. Bunig uchun maxsus tuzilgan sanoatni rivojlantirish bo‘yicha 8 tashkilot xususiy sektor shirkatlari faoliyatini yo‘lga qo‘yish uchun zarur bo‘lgan infrastruktura va boshqa xizmatlar bilan imtiyozli narxlarda ta’minlaydi. Ushbu korxo­nalarni imtiyozli kreditlar bilan ta’minlash yo‘lga qo‘yilgan.
Yengil va oziq-ovqat korxonalaridan Ar-Riyodda tomat pasta zavodi, Jiddada sabzovot konserva zavodi, Makkada yog‘ zavodi va qandolat fabrikasi, Jidda va At-Toif shaharlarida to‘qimachilik, teri va kulolchilik, baliqchilik uchun yelkanli qayiqlar qurish sanoati, Ar-Riyodda elek­tro­kabel zavodi, avtomabil akkumlyatr zavodi, Dammomda kimyoviy og‘itlar zavodi va plassmas trubalar zavodi, hamda qirilish materiallari sanoatlari ham rivojlangan.