Sarkomastigoforalar sarcomfstigophora



Download 35,59 Kb.
bet1/5
Sana10.06.2022
Hajmi35,59 Kb.
#652895
  1   2   3   4   5
Bog'liq
Zoologiya esse


Mavzu:Sarkodalilar sinfi vakillarining tuzilishi, ovqatlanishi va ko’payishini o’rganish.Oddiy amyobaning tuzilishi bilan tanishish.
Reja:
1.Sarkodalilar sinfi vakillarini tuzilishi.
2.Sarkodaliar sinfi vakillarining ko’payishini o’rganish.
3.Oddiy amyoba tuzilishi.
SARKOMASTIGOFORALAR – SARCOMFSTIGOPHORA TIPI 
Bu tipga mansuv hayvonlar soxta oyo‘qlar yoki xivchinlar yordamida 
harakatlanadi. Ular dengiz, chuchuk suv havzalari va nam tuproqlarda hayot 
kechiradi. Shuningdek, ular orasida turli hayvonlar va odam organizmida parazitlik 
qilib, og‘ir kasallik keltirib chiqaradigan turlari ham bor. Bu tipga 18000 ga yaqin 
tur kiradi. Sarkomastigoforalar sarkodalilar va xivchinlilar sinflariga bo‘linadi. 
Sarkodalilar, ya’ni soxta oyo‘qlilar - Sarcodina sinfi. 
Sarkodalilar sinfiga hujayra sirtida qattiq po‘sti bo‘lmaydigan bir hujayrali 
hayvonlar kiradi. Qattiq po‘sti bo‘lmasligi sababli ular hujayrasining shakli doimiy 
bo‘lmaydi; sitoplazmasi turli o‘simtalar hosil qilib turadi. Bu o‘simtalar 
harakatlanish vazifasini bajarishi tufayli soxta oyo‘qlar deb ataladi. Sarkodalilar 
vakili oddiy amyoba –Amoeba proteus 0,3-0,5 mm kattalikda, chirindiga boy 
ko‘lmak suvlarda va hovuzlarda yashaydi (1-rasm). Hujayrasida qattiq qobiq

bo‘lmaganligi shakli doimo o‘zgarib turadi. Sitoplazmasi rangsiz tiniq va quyuqroq 


tashqi- ektoplazma va donador, suyuqroq ichki- endoplazmadan iborat.
Hayot kechirishi. Amyobaning sitoplazmasi doim harakatlanib turishi tufayli 
sitoplazma sirtida turli shakldagi soxta oyo‘qlar deb ataladigan o‘simtalar hosil 
bo‘lib va yo‘qolib turadi. Soxta oyo‘qlari yordamida amyoba harakatlanadi va 
ozig‘ini tutadi. Harakatlanayotgan amyoba duch kelgan turli bir hujayrali suvo‘tlari, 
bakteriyalar va boshqa mayda organizmlarni soxta oyo‘qlari yordamida qamrab 
oladi. Tutilgan oziq sitoplazmaga o‘tganida unga bir tomchi hazm shirasi ajralishi 
bilan hazm vakuoli shakllanadi. Oziq hazm vakuoli bilan birga sitoplazma bo‘ylab 
harakatlanadi va hazm bo‘ladi. Hazm bo‘lmay qolgan oziq sitoplazmaning to‘g‘ri 
kelgan joyidan chiqarib yuboriladi.
Amyoba sitoplazmasiga hujayra membranasi orqali tashqi muhitdan doim suv 
diffuziya orqali o‘tib turadi. Sitoplazmada joylashgan qisqaruvchi vakuol yordamida 
amyoba hujayrasidan ortiqcha suv va moddalar almashinuvining zararli mahsulotlari 
chiqarib yuboriladi. Qisqaruvchi vakuolaning faoliyati tufayli sitoplazmadagi suv 
doim yangilanib turadi. Suv bilan birga sitoplazmaga nafas olish uchun zarur 
bo‘lgan kislorod ham kirib turadi. Kislorod ishtirokida sitoplazmadagi murakkab 
organik moddalar oddiy moddalarga parchalanadi. Natijada organizmning hayot 
faoliyati uchun zarur bo‘lgan energiya va zararli bo‘lgan karbonat angridrid gazi 
yoki boshqa moddalar hosil bo‘ladi. Karbonat angridrid gazi tana yuzasi orqali, 
zararli moddalar qisqaruvchi vakuola orqali tashqariga chiqariladi. Hosil bo‘lgan 
energiya amyobaning hayot faoliyati uchun sarflanadi.
Ko‘payishi. Amyoba faqat jinssiz ko‘payadi. Qulay sharoitda amyoba yadrosi 
bevosita ikkiga bo‘linadi. Shundan so‘ng sitoplazma ham ikkiga bo‘linadi va ikkita 
yosh amyoba hosil bo‘ladi. Ular birmuncha vaqt oziqlanib, o‘sadi. Ana shundan 
keyin bo‘linish yana takrorlanadi. Noqulay sharoitda amyoba yumaloqlanadi va 
sitoplazmasi atrofiga qalin qobiq hosil qilib, sistaga aylanadi. Sista amyobani 
noqulay sharoitdan himoya qilishi bilan birga uni shamol va chang zarralari orqali 
tarqalishiga ham imkon beradi. Qulay sharoit kelishi bilan sista yorilib, undan 
amyoba chiqadi va uning hayoti davom etadi.

Sarkodalilarning xilma-xilligi. Amyobalar orasida odam va hayvonlar 
organizmida parazitlik qilib yashaydigan turlari ham bor. Dizenteriya amyobasi juda 
mayda 0,04 mm bo‘lib, juda kalta to‘mtoq soxta oyo‘qlar hosil qiladi. Amyoba 
odamning yo‘g‘on ichagining shilliq pardasiga kirib olib ko‘payadi. O’sib yetishgan 
amyobalar sistaga aylanib, ichak bo‘shlig‘iga tushadi. U yerdan axlat bilan 
tashqariga chiqib ketadi. Bir kecha-kunduzda kasal odam ichagidan amyobaning 300 
mln ga yaqin sistasi chiqishi mumkin. 
Parazit amyobalar qoramollar, it, ot, cho‘chqa va boshqa hayvonlarning ichagi 
va kasallangan tishlarida, shuningdek asalarilarning ayirish organlari naychalarida 
ham topilgan. Hamma parazit amyobalar sistalar orqali yuqadi. 
Sarkodalilar ildiz oyo‘qlilar, quyoshsimonlar va nurlilar kenja sinflariga 
ajratiladi. Ildizoyo‘qlilarga amyobalar, foraminiferalar va chig‘anoqli amyobalar 
turkumlari kiradi. Chig‘anoqli amyobalar chuchuk suvlarda va botqoqliklarda 
yashaydi. Ularning tuzilishi amyobalaga o‘xshash, lekin tanasi qum zarrachalari 
yoki organik moddalardan iborat chig‘anoq ichida bo‘ladi. Chig‘anoq og‘izchasidan 
soxta oyo‘qlar chiqib turadi. 
Chuchuk suvlarda kattaligi 1 mm ga yaqin bo‘lgan, quyoshsimonlar ko‘p 
uchraydi. Ularning soxta oyo‘qlari endoplazmadan Quyosh nuri singari tarqaladi. 
Dengiz planktoni tarkibida hayot kechiradigan nursimonlar keng tarqalgan. Ularning 
tanasi sharsimon; soxta oyo‘qlari tanadan nurga o‘xshab taraladi; endoalazmasi or- 
ganik moddalardan iborat ko‘pincha 
ichida joylashgan. Kapsuladan qumdan 
iborat 
ninchalari 
chiqib 
turadi. 
Nursimonlar nobud bo‘lgandan so‘ng 
skleti dengiz cho‘kib, tog‘ uni (trepel) 
deyiladigan cho‘kma hosil qiladi. Trepel 
jilvir 
qog‘ozlar, 
metallarga 
ishlov 
berishda 
foydalaniladi.Forimenferalar 
dengiz tubida va planktonda hayot 
kechiradi. Ularning bitta yoki birnechta   

Oddiy amyoba.

kamerali chig‘anog‘i ohakdan iborat. Fominferalar Orol dnegizi va Qizilqum 
quruqliklaridan ham to‘pilgan. Forimenferalar Mezazoy erasi dengizlarida ayniqsa 
keng tarqalgan. Ular chig‘anog‘i qoldiqlari dengiz tubida to‘planib, ohaktosh 
konlarini hosil qilgan. 


Download 35,59 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish