Sarkomastigoforalar sarcomfstigophora

Xivchinlilar - Mastigophora sinfi 
Bu sinfga mansuv hayvonlar sitoplazma o‘simtasidan hosil bo‘lgan bitta yoki 
bir nechta xivchinlar yordamida harakatlanadi. Ko‘pchiligida xivchin bittadan, 
ba’zan ikkita yoki undan ham ko‘proq bo‘lishi mumkin. Xivchinlilarning hujayrasi 
organik pellikuladan iborat qobiq bilan o‘ralgan. Shuning uchun ular tanasining 

shakli doimiy bo‘ladi. Xivchinlilar sinfi o‘simliksimon va hayvonsimon xivchinlilar 

kenja sinflariga bo‘linadi. 
O’simliksimon xivchinlilar – Phytomastigina kenja sinfi. O’simliksimon 
xivchinlilar hujayrasida yashil rang beruvchi xromatoforalar bo‘ladi. Hamma yashil 
xivchinlilar yashil o‘simliklar singari yorug‘da karbonat angidrid gazi, suv va 
boshqa mineral moddalardan organik moddalar sintezlaydi, ya’ni fotosintez orqali 
avtotrof oziqlanadi. Ular fotosintez jarayonida kraxmal yoki unga o‘xshash modda 
paramila sintezlaydi. O’simliksimon xivchinlilar tuzilishiga ko‘ra bir hujayrali 
suvo‘tlariga o‘xshaydi. 
Yashil evglena. Yashil xivchinlilar orasida evglenasimonlar turkumiga mansuv 
bo‘lgan hayvonlar chuchuk suvlarda ko‘p uchraydi. Ko‘pchilikka ma’lum bo‘lgan 
Yashil evglena (2-rasm) chuchuk suv havzalarida yashaydi. Uning hujayrasi yupqa 
elastik po‘st - pellikula bilan qoplangan bo‘lib, shakli ikki uchi ingichkalashgan 
dukka o‘xshaydi. Tanasining oldingi uchida bitta uzun xivchini, sitoplazmasida esa 
yirik pufaksimon yadrosi, tayo‘qchasimon bir qancha yashil xromatoforalari, xivchin 
asosida qisqaruvchi vakuolasi va qizil dog‘simon ko‘zchasi joylashgan. Tanasi 
egilishi va shakli birmuncha o‘zgarishi mumkin. Harakatlanayotgan evglena 
xivchinini aylantiradi. Xivchini parma singari buralishi tufayli evglena oldinga 
aylanma harakat bilan suzib ketadi. 
Volvoks. Chuchuk suvlarda koloniya bo‘lib yashovchi Yashil xivchinlilar ham 
ko‘p uchraydi. Ular orasida volvoks ayniqsa keng tarqalgan. Volvoks koloniyasi bir-
biri bilan sitoplazmatik ipchalar orqali qo‘shilib ketgan juda ko‘p sonli evglenaga 
o‘xshash tuzilgan hujayralardan iborat. Hujayralarning ko‘pchiligi vegetativ 
(o‘suvchi), oz qismi esa generativ (ko‘payuvchi) bo‘ladi. Volvoks koloniyasining 
ko‘rinishi ko‘p hujayralilar embrionning blastula davriga o‘xshaydi. Volvoksni 
o‘rganish ko‘p hujayralilarning kelib chiqishi tarixini bilishda katta ahamiyatga ega. 
O’simliksimon xivchinlilar yorug‘lik yetishmaganida yashil rangini yo‘qotib, 
barcha hayvonlar singari tayyor organik moddalar hisobiga geterotrof oziqlanishga 
o‘tadi. Bunda ular suvda erigan organik moddalarni shimib oladi. Evglenasimon

xivchinlilar orasida birdaniga ikki xil oziqlanish xususiyatiga ega bo‘lgan turlar ham 

bor. Bunday ikki xil usulda oziqlanish miksotrof (aralash) oziqlanish deyiladi.