«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

Сарықамыс қорымы 
– сармат заманына саятын қорым, археологиялық 
ескерткіш. Жылой ауданындағы Сарықамыс кентінен 5-км жерде Өліқолтық 
шығанағының құмдауыт солтүстік жағалауында орналасқан. 1996 жылы Батыс 
Қазақстан археологиялық экспедициясы ашқан. 4 қорым зерттеліп, көптеген 
заттар табылды (сопақша немесе домалақ заттар, тасмоншақтар, тері мен 
қоладан жасалған жебенің ұштары, қола алқалар, темір пышақ, темір дулығаның 
сынықтары т.б.). бұл заттар және қыш ыдыстар біздің дәуіріміздің 1-3 ғасырына 
жатады. Сарықамыстың маңынан табылған әйелдің бас сүйегі шамамен б.з.б. 1 
мың 
жылдыққа 
жататындығы 
анықталды. 
Ғалым 
– 
антрополог 
Е.В.Васелковскийдің зерттеуі бойынша әйелдің жас шамасы 40-50 жас шамасы, 
маңдайы кең, біршама шығыңқы, бет жағынан монғол типіне жақын келеді. 
Ақтөбе қалашығы 
- Алтын Орда дәуірінің ескерткіші. Негізгі аты 
белгісіз. Атырау қаласынан 10-км, атыраудың Теңдік маңында орналасқан. 1989 
жылы Батыс қазақстан облысы археологиялық экспедициясы зерттеген. 
Ескерткіш бір-бірімен жалғаса орналасқан қолөнер, зергерлік өндірісі және мал 
өсіру негізі болған екі қоражайдан тұрады. Шағын елді мекен болған 
қалашықтың негізгі кәсібі іргелес Алтын Орда қалаларын қолөнер заттарымен 
тағы да басқа заттармен қамтамасыз ету және Хорезм, Иран сынды елдерге сапар 

---

34 
шеккен сауда керуендеріне қызмет ету болған. Қалашықтың орны су жайылымы 
кезінде және антропогендік әсердің нәтижесінде қатты бүлінген. Қалашық 
орнынан әр түрлі тиындар, зергерлік бұйымдар, шыны ыдыстардың қалдықтары, 
моншақтар, мал сүйектері табылған. [24] 
Жұмай- 
археологиялық ескертші тарихи орын. Қарабаудан 3 шақырым 
қашықтықта, солтүстік-шығыс беткейде. Көне қала зерттеушілердің 
жобалауынша, 3 шақырымдай жерге созылып жатыр. Ауылдың солтүстік –батыс 
беткейінен басталған көне мәдениет іздері солтүстік –шығысқа қарай ойысып, 
өзенге жақындайды. Оның бойында құмдауытты жер, ақ шағылтақ құм бар. 
Аймақта көне дәуірдегі адамдар ұстаған еңбек құралдары, ыдыстардың, 
кермаикалық заттардын сынықтары жиі кездеседі. Міне, осы жұмбақ, құпиялы 
әлемді аракідік құмның іргесін сөгетін жел жария ететіні бар. Зерттеушілер 
осындайда тылсым дүниенің дүниесіне тап келіп, қарық болып жатады. Дегенмен 
бұл өңірге жан-жақты, түбегелі зерттеу әлі күнге жүргізілген жоқ. 
Бармақ-
археолгиялық ескерткіші орналасқан. Ол –энеолит заманынан 
қалған тарихи мұра.Әр жылдарда жүргізілген археологиялық зерттеу жұмыстары 
барысында ерте дәуір адамдарының мекенінен қыш құмырлардың 
бөлшектері,садақ оғының ұштары, басқада ыдыстардың, еңбек құралдарының 
қалдықтары табылды. Селоның солтүстік-шығыс бетінде, 200м қашықтықта ерте 
дәуір адамдарының тұрағы болған «Қарабау»көне мекені орналасқан. Бұл жерде 
ежелгі дәуір адамдары тұтынған ою-өрнекті ыдыстары, еңбек құралдарының 
қалдықтары мен қыш құмыралардын сынықтары кездесіп отыр. Қазіргі елді 
мекеннің төңірегі біріне –бірі жалғасып жатқан тарихи орындардың үлкен бір 
кешенді аймағы болғаны десек артық айтқандық емес.Өткені бұл өлкеде тарихи 
қасиетті орындар көптеп саналады. 
Берікқызы Әсем 
Бесікті орта мектеп-интернатының 8-сынып оқушысы 
Атырау қаласы