SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

Tavi 11. analizuri, sinTezuri, induqciur-albaTuri da hipoTezur-deduqciuri meTodebi ekonomikuri realobis kvlevaSi

1. analizi da analizuri meTodi ekonomikaSi

,,analizis” cnebas, rogorc minimum, ganixilaven sami ZiriTadi aspeqtiT: 1. sinTezis sawinaaRmdego meTodis saxiT. Sesabamisad, analizis mizania mTelis daSla da misi danawevreba nawil-nawil; 2. rogorc, gaangariSebis maTematikuri meTodebis damuSavebas da maT gamoyenebas maTematikuri sidideebis Sesaxeb sxvadasxva sakiTxebis gadasawyvetad, anu viwro gagebiT diferencialuri da integraluri gamoTvlebis gansaxorcieleblad; 3. rogorc, mecnieruli kvlevas, anu raimes Seswavlas.

,,sinTezis” cnebac aseve mravalmniSvnelovania, magram filosofiur-ekonomikur analizSi SeiZleba mxolod misi erTi mniSvnelobiT SemovifargloT – sinTezi, rogorc analizis sawinaaRmdego meTodi; igi niSnavs winaT gamocalkavebuli Tvisebebis, nawilebis, urTierTobebis da a.S. erT mTlianobad gaerTianebis process.

rac Seexeba ,,analizis” terminis sam mniSvnelobas, Cven gvainteresebs maT Soris mxolod pirveli, romlis drosac kvlevis analizuri meTodi SeiZleba davupirispiroT sinTezur meTods. meore mniSvneloba miekuTvneba maTematikis sferos da igi aq ganxilul iqneba mxolod nawilobriv, mesame mniSvneloba ki ufro metad yoveldRiuri sametyvelebo daniSnulebisaa da garkveulwilad warmoadgens ,,kvlevisa” da ,,Seswavlis” cnebebis sinonims: gavaanalizoT – e.i. gamovikvlioT da (an) SeviswavloT.

sinTezis, rogorc kvlevis gansakuTrebul meTodTan dakavSirebiT ki, Cven, vayenebT sakiTxs disciplinaTaSorisi sinTezis, rogorc ekonomikuri Semecnebis instrumentis Sesaxeb.

analizuri da sinTezuri meTodebis arsis gamokvlevis Semdeg ganvixilavT gamoyenebis mixedviT ufro rTul da Znel, magram Sedegebis TvalsazrisiT gacilebiT ufro efeqtur induqciur, albaTur da hipoTezur-deduqciur meTodebs, risTvisac aucilebelia iseTi cnebebis analizi, rogoricaa: ,,induqcia”, ,,deduqcia”, ,,hipoTeza”, ,,Teoria” da ,,albaToba”. am Tavis dasasruls ki vimsjelebT ekonomikur kvlevebSi aqsiomaturi meTodis, rogorc deduqciuri meTodis erT-erT saxis Sesaxeb.

analizi Tavisi pirveli mniSvnelobiT niSnavs mTlianis azrobrivad (an realurad) daSlas da danawevrebas. adamiani, marTalia, Tavdapirvelad cdilobs zebunebrivi garemo da socialuri realoba aRiqvas rogorc erToblivi mTlianoba imisaTvis, rom es realoba gamoikvlios fundamentalurad, magram aseTi aRqma iqneba Zalian zedapiruli. mTelis Secnobas ufro xSirad win uZRvis misi nawilebis Secnoba, anu mTlianis daSla-danawevreba calkeul nawilebad da maTi Seswavla.

Aanalizi, rogorc nawilebad daSla mWidro kavSirSia sxva mniSvnelovan meTodebTan, magaliTad – abstragirebasTan. abstragirebis qveS igulisxmeba sagnis meorexarisxovani niSnebisa da Tvisebebisagan azrobriv ganyenebas misi arsebiTi Tvisebebis gamoyofisa da Seswavlis mizniT. abstragirebis procesis Sedegia – abstraqcia.

analizi da abstragireba mTlianobaSi asruleben msgavs SemecnebiT funqciebs: orive meTodi mimarTulia kvlevis obieqtSi arsebiTi da mniSvnelovanis gamoyofisaken. amasTan, analizi, gansxvavebiT abstragirebisagan, ikvlevs arsebiT da mniSvnelovan Tvisebebs sxva TvisebebTan erTad da saboloo angariSSi akeTebs sinTezs. abtsragireba marTalia, asrulebs mniSvnelovan gnoseologiur funqcias arsebiTis gamoyofasa da maT ganxilvaSi, magram amis iqiT ar midis.

analizis erT-erT miznad gvevlineba kerZosa da zogads Soris kavSirebis aRmoCena da zogadSi kerZos mizezebis dadgena.

,,kvlevis sagnis calkeul nawilebad danawevrebisa (moqmedeba, mizezebi da a.S.) da maTi gamokvlevis gziT analizi aRmoaCens maT Soris saerTosa da gansxvavebebs, sakvlev mizezebs, sinTezi ki akavSirebs mocemul mizezebs ama Tu im moqmedebasTan”.

analizis meTodi mkacr moTxovnebs uyenebs mkvlevaris enas: is moiTxovs cnebis dazustebas da konkretizacias, kvlevis kategorialur aparatSi ganusazRvrelobis aRmofxvras.

,,yovelgvari analizi saWiroebs uwinares yovlisa – enis Sesabamis aRWurvilobas, romelsac zustad SeuZlia gamoxatos faqtebi moqnilobis SenarCunebiT, raTa miesadagos axal aRmoCenebs enaSi – yovelgvari meryevi da orazrovani terminebis gareSe”.

XVIII s. germaneli filisofosmma imanuel kantma, ikvlevda ra analizisa da sinTezis sxvadasxva aspeqtebs, pirvelad filosfiis istoriaSi da mecnierebaSi Semoitana gansxvavebebi analizur da

Tavdapirvelad termini ,, sinTezur msjelobebs Soris. kantis mixedviT, analizuri msjelobebi aris msjelobebi, romlebic raRacas arkveven, magram am dros ar azviadeben Cveni codnis Sinaarss. ufro zustad isini warmoadgenen tavtologiis tips – msjelobebs, romelSic Tezisi sxvanairi sityvebiT imeorebs imas, rac moiazreba (igulisxmeba) gzavnilebSi. sinTezuri msjlebobebi piriqiT afarToeben Cveni codnis Sinaarss da zrdian mas. amitom, bunebrivia maT aqvT mniSvnelovnad meti SemecnebiTi faseuloba. am dros sinTezur msjelobebs SeuZliaT an daeyrdnon an gverdi auaron gamocdilebebs.

kantis mier Catarebuli kvlevebidan gamomdinare droTa viTarebaSi warmoiSva warmodgenebi kvlevis ori: analizuri da sinTezuri meTodis Sesaxeb.

analizuri meTodi es aris kvlevis meTodi, romlis drosac kvlevaSi ar emateba axali (uwinares yovlisa, empiriuli) informacia. analizuri efuZneba an codnis erTi formis transformacias sxva formaSi, an aRsaweri faqtebis da movlenebis raime sizustis miTvisebas.

sinTezuri meTodi, piriqiT, efuZneba axali codnis namats: is gamoCndeba rogorc analizuri msjelobis sinTezur msjelobad gardaqmnis Sedegis saxiT, xolo misi logikuri Sedegi iqneba mkvlevaris mier axali hipoTezisa da meTodologiis Seqmna.

analizuri da sinTezur meTodebad dayofam yvelaze farTo gamoyeneba hpova logikur pozitivizSi (es moZRvreba warmoadgens baziss Tanamedrove dasavleTis filosofiur mecnierebaSi) da lingvistikur (an, sxvanairad analitikur) filosofiaSi, romlis ZiriTadi damfuZnebeli iyo avstrieli filosofosi ludvig vitgenSteini (1889-1951).

2. analizi da analizuri meTodi ekonomikis kvlevebSi

analizi” warmoiSva maTematikaSi (ufro zustad, geometriaSi) da mxolod Semdeg gadainacvla filosofiSi.

geometriuli TvalsazrisiR, analizi daiyvaneba geometriuli figuris agebis gansazRvrul wesze, romelsac safuZvlebi Cauyares jer kidev Zveli saberneTis maTematikosma evklidem da frangma maTematikosma da filosofosma (XVIIs.) rene dekartma. am wesebs iyenebdnen didi maTematikosebi, dawyebuli antikuri epoqidan TiTqmis axal dromde.

XVIII-XIX ss. geometriuli analizi transformirdeba maTematikur analizSi. misi speqtri mniSvnelovnad farTovdeba: es ukve ara mxolod geometriuli agebulebaa, aramed yovlismomcveli gagebiT gaangariSebis wesebis damuSaveba da maTi gamoyeneba sidideebis Sesaxeb sxvadaxva sakiTxebis gadasawyvetad.

am gagebiT, ekonomikur mecnierebaSi farTo gamoyeneba hpova terminma ,,ekonomikuri analizi”. ekonomikuri analizi SeiZleba ganisazRvros rogorc sameurneo saqmianobis gaZRolis sxvadasxva wesebis raodenobrivi kvleva, romelic Catarebulia ekonomikuri Teoriisa da meTodologiis Sesabamisad. is mimarTulia ekonomikuri mecnierebis kategorialuri aparatis realur, praqtikul sameurneo procesebSi gamoyenebisaken.

arsebobs ekonomikuri analizis sxvadasxva saxe. is SeiZleba vawarmooT warmoebis dargebis (vaWrobis ekonomikuri analizi, mrewvelobis ekonomikuri analizi da a.S.), ekonomikuri saqmianobis saxeebis (finansebis analizi, auditoruli analizi, buRaltruli analizi da a.S.) da a. S. mixedviT. Tavisi amocanebis mixedviT, ekonomikuri analizi SeiZleba iyos arCeviTi, mimdinare (operatiuli) da a.S.. saboloo jamSi, ekonomikuri analizi kvlevis sxvadasxva analizuri modelebis safuZvelze ekonomists saSualebas aZlevs miiRos adeqvaturi monacemebi realuri sameurneo procesebis Sesaxeb da isini gamoiyenon mocemuli sawarmoebis, dargebis, saqmianobis sferos, an regionis saqmianobis Semdgomi koreqtirebisaTvis.

termini ,,analizi” ekonomikur kvlevebSi farTod gamoiyeneba, rogorc nawil-nawil dayofis logikuri saSualeba, aseve gamoiyeneba ,,analizuri meTodi” da ,,analizuri msjelobebi”, romelTa mniSvnelobac Camoyalibebuli gvaqvs wina ganyofilebaSi.

magaliTad, statistikur kvlevebSi analizis, rogorc nawil-nawil daSlis meTodis gamoyenebis Sedegad xdeba dajgufeba, anu statistikuri Semajamebuli maCveneblebis danawevreba jgufebad raime niSnis mixedviT. kerZod, warmoebis analitikuri procesi danawevrdeba sakuTriv, rogorc warmoeba, gacvla, moxmareba da ganawileba. umuSevroba ki – iZulebiTi, nebayoflobiTi, struqturuli da a.S.. kapitali – adamianuri, finansuri, socialuri, kulturuli da a.S.. resursebis (faqtorebis) bazari – Sroma, kapitali, mewarmeobrivi unari da bunebrivi resursebi da a.S..

dasavleTis ekonomikur mecnierebaSi pozitivisturi midgomebi gaCnda analizuri da sinTezuri gamonaTqvamebis, aseve analizuri da sinTezuri meTodebis danawevrebiT.

,,analizuri gamonaTqvamebi (magaliTad, logikis an maTematikis debulebebi) TavisTavad empiriul informacias ar atarebs. Mmiuxedavad amisa, isini aucilebelia nebismieri mecnierebisaTvis, ramdenadac gvevlinebian mis enad da saSualebas iZlevian empiriuli Sinaarsobrivi debulebebi gardaqmnan erTi formidan sxva formaSi. kerZod, ekonomikur TeoriaSi maT gareSe SeuZlebeli iyo sabazo postulatebidan sabolo daskvnebis deduqcia. analizuri mosazrebebis, gamonaTqvamebis Sefaseba xorcieldeba logikuri wesebis daxmarebiT. analizuri gamonaTqvamebisagan gansxvavebiT sinTezuri gamonaTqvamebi Seicas konkretul faqtiur informacias.”

mTlianad, analizuri da sinTezuri meTodebis gamoyeneba ar SeiZleba iyos TviTneburi arCevis Sedegi: sinamdvileSi aseTi ,,arCeva” ganpirobebulia TviT kvlevis obieqtis struqturiT, romelsac emyareba es ganmarteba. g.v.f. hegeli amis Taobaze aRniSnavda: ,,analizuri da sinTezuri meTodebis Sesaxeb Cveulebriv amboben, rom TiTqosda isini damokidebulia Cvens TviTnebobaze mivsdioT erTs an meores. magram es sulac ar aris ase; TviT sagnis formaze, romlis Secnobas Cven vcdilobT, damokidebulia is, Tu saboloo Secnobis meTodebis cnebidan gamomdinare or meTods Soris romlis gamoyeneba mogviwevs.”

Eekonomikuri procesebis kvlevisas, hegelis gamonaTqvami SeiZleba SevavsoT im debulebiT, rom msjelobisa da meTodis saxis arCevas gansazRvravs is filosofiuri da logikur-meTodologiuri safuZvlebi, romelsac mxars uWers mocemuli ekonomisti. amaze aseve damokidebulia terminebis ,,analizi”, ,,analizuri msjeloba”, ,,analizuri meTodi” interpretacia: sxvadasxva mimarTulebis ekonomistebs SeuZliaT Cadon TavinaTi gageba am terminebSi – sasurvelia misi dazusteba, interpretacia, gansakuTrebiT maSin, roca mas didi mniSvneloba aqvs mocemuli ekonomikuri sakiTxis ganxilvisas.

am Tavis Semdeg sakiTze gadasvlamde i. p. suslovis naSromidan: ,,ekonomikuri kvlevis meTodologia” moviyvanoT Semdegi citata:

,,analizi, iZleva ra sagnis calkeuli mxareebis Seswavlis SesaZleblobas, arRvevs mis mTlianobas da mivyavarT calkeul abstraqciamde. Aamitom, mxolod mas ar SeuZlia mogvces sinamdvilis Tanamedrove suraTi. azrobrivad vanawevrebT ra sagans Semadgenel nawilebad, miRebuli calkeuli abstraqciebi, cnebebi Cven unda gavaerTianoT, aRvadginoT movlenis erTianoba, SevqmnaT mTliani suraTi. amitom, mTlianis daSla nawilebad da am nawilebis Seswavla (analizi) unda Seivsos misi sapirispiro-sinTeziT. sinTezi – es azrobrivi (realuri) SeerTebaa movlenis nawilebisa, misi Secnobaa rogorc mTelisa.”