SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi

5. ekonometrika, misi miznebi da amocanebi

ekonometrika ekonomistis maTematikur ganaTlebaSi erTerTi sakvanZo disciplinis rols TamaSobs. TviT termini ori sityvis ”ekonomikisa” da ”metreos” (gazomva, Zv. berZ.) sinTezs warmoadgens. terminis ramdenime Sinaarsidan gamomdinare ZiriTadia azri, romlis Tanaxmadac ekonometrika warmoadgens ekonomikuri Teoriis, ekonomikuri da maTematikuri statistikis bazaze agebul instrumentalur mecnierebas.

istoriulad ekonometrika saTaves iRebs XIX saukunis meore naxevridan, ekonomikuri mecnierebis pirveli marginaluri maTematikuri skolidan. swored maSin Caeyara safuZveli ekonometrikuli midgomis ZiriTad principebs, romlebmac Semdgomi ganviTareba hpoves r. friSis, i. tinbergenis, v. leontievis, p. samuelsonis da sxva mecnierebis SromebSi.

ekonometrikuli gamokvlevebis ZiriTad xerxs ekonometrikuli modelireba warmoadgens. es ukanaskneli maTematikuri da statistikuri modelirebis saxesxvaobaa, romelic unda eqvemdebarebodes Semdeg principebs:

1. 
   am modelirebam unda SeZlos sameurneo procesebis prognozireba an imitacia;
   
2. 
   gadasawyveti amocanebis masStabsa da profilze damokidebulebiT ekonometrikulma modelma unda SeZlos investiciebis, faswarmoqmnis, finansuri an socialuri politikis da sxva problemebis gamokvleva;
   
3. 
   ekonometrikulma modelma unda axsnas endogenuri cvladebis qceva ekzogenur da lagur cvladebze damokidebulebiT;
   
4. 
   ekonometrikuli modeli TanmimdevrobiT unda daeqvemdebaros specifikacias, identifikaciasa da verifikacias.
   

Tumca ekonometrikuli modelis ageba mTavrdeba misi identifikaciiT, saboloo angariSiT, mxolod misi verifikacia adasturebs, an uaryofs am models. rogorc wesi, bolo SemTxveva ekonomist-maTematikosisagan axali ekonometrikuli modelis agebas moiTxovs.

6. maTematikuri eqsperimenti

idealuri ekonomikuri eqsperimentis erTerT saxeobas maTematikuri eqsperimenti warmoadgens. mokled mimovixiloT am eqsperimentis rogorc Teoriuli, ise meTodologiuri aspeqtebi.

erTis mxriv, maTematikuri eqsperimenti SeiZleba ganvixiloT, rogorc maTematikuri modelirebis erTerTi saxeoba, xolo meores mxriv, rogorc idealuri eqsperimentis gansakuTrebuli tipi. Tumca, imisaTvis, rom davazustoT moyvanili cnebis Sinaarsi, unda ganvixiloT misi mesame mxarec: es aris kompiuteruli modelirebis erTerTi saxeoba.

maTematikuri eqsperimenti - es aris idealuri eqsperimentis gansakuTrebuli saxeoba, romelic xorcieldeba mravaljeradi maTematikuri modelirebis formiT swrafqmedi kompiuterebisa da kompiuteruli qselebis gamoyenebiT.

maTematikuri eqsperimentis Catarebis winapirobas ekonomikaSi pirvel rigSi ekonomikuri codnis formalizacia da meorec, TviT ekonomikuri eqsperimentis formalizacia warmoadgens. xolo am ukanasknelis winapiroba ki sagnobrivi (naturaluri) ekonomikuri eqsperimentis maTematikur modelSi gadayvanis SesaZlebloba warmoadgens. am dros xdeba TviT im sameurneo obieqtis formalizacia da maTematizacia, romelzedac maTematikuri eqsperimenti tardeba.

ekonomikaSi maTematikuri eqsperimentis Catarebis dros moqmedebs sameurneo procesebismaTematikuri modelirebis yvela ZiriTadi principi: analizi, Sedegebis interpretacia da maTi ekonomikur faqtebTan Sejereba. magram maTematikuri modelirebisagan gansxvavebiT maTematikuri eqsperimenti amiT ar mTavrdeba - aucilebelia Semowmdes modelebis sxvadasxva varianti, e.i. ganxorcieldes eqsperimenti modelebze.

kompiuteruli modelirebasTan Serwymuli maTematikuri eqsperimenti ekonomikur eqsperimentirebas ufro xelmisawvdoms xdis, konkretuli ekonomikuri modelebisagan gansxvavebiT, romlebic ama Tu im sameurneo procesebs aRweren, igi ufro universaluria da marTvadia. garda amisa, maTematikuri eqspermetirebis Sedegebis analizi, axsna da interpretacia ufro martivia, bevr dros ar moiTxovs.

7. maTematikuri meTodis adgili ekonomikuri mecnierebis sxva meTodebs Soris

ekonomikur mecnierebaSi maTematikuri meTodis gamoyenebis ZiriTadi mimarTulebebis ganxilvis Semdeg, bunebrivia daisvas kiTxva: rogori adgili uWiravs mas ekonomikuri mecnierebis yvela meTodis sistemaSi da rogoria misi roli ekonomikuri mecnierebis progresSi?

dasmul kiTxvas Semdegnairad SeiZleba vupasuxoT:

maTematikurma meTodma SesaZlebeli gaxada ekonomikuri mecnierebis formalizacia, misi mravali problemis gazomvis, Sedarebisa da gaangariSebis maTematikur enaze gadayvana, ufro martivi gziT mniSvnelovani Sedegebis miReba iseT sferoebSi, romlebSic aramaTematikuri, Tvisobrivi meTodebis gamoyeneba araefeqturi aRmoCnda.

Tumca, gadaWarbebulad ar unda iqnas Sefasebuli maTematikuri meTodi ekonomikuri kvlevis sxva meTodebTan SedarebiT. maTematikurma meTodma da formalizaciam ar unda Caanacvlos ekonomikuri Teoria, gansakuTrebiT mis Tvisobriv aspeqtSi da rac mTavaria, unda gvaxsovdes, rom maTematikur meTods ar SeuZlia konkretuli ekonomikuri Teoriis empiriuli verifikacia, mas SeuZlia mxolod gaamartivos igi.

maTematikuri meTodi ekonomikur mecnierebaSi mxolod swori daskvnebis gamotanis saSualebas iZleva dadgenili aqsiomebidan da winapirobebidan da ara ekonomikuri Teoriis an hipoTezebis verifikaciisa. samwuxarod, ekonomistebs gansakuTrebiT, ekonomist-maTematikosebs Soris gavrcelebulia gadaWarbebuli warmodgena maTematikur meTodebze ekonomikur kvlevebSi. aqedan gamomdinare, mizanSewonilia vimsjeloT ekonomikaSi maTematikuri meTodebis gamoyenebis naklovan mxareebzec.

8. maTematikuri meTodebis naklovanebani da Tanamedrove ekonomikuri mecnierebis maTematizaciis kritika ekonomistTa da sxva disciplinebis warmomadgenelTa mxridan

maTematikuri meTods uamravi Rirsebis miuxedavad, rigi naklovanebebic gaaCnia, gansakuTrebiT im SemTxvevebSi, rodesac igi gadaWarbebulad gamoiyeneba. maTematikuri meTodebis aRniSnul sust adgilebs ekonomikaSi Semdegi oTxi ZiriTadi punqtis saxiT CamovayalibebT:

1. 
   maTematikuri meTodis pirveli naklovaneba ekonomikaSi dakavSirebulia imasTan, rom mas ar SeuZlia moicvas da aRweros Tvisobrivi procesebi ekonomikaSi, agreTve misces maT adekvaturi axsna;
   
2. 
   meore naklovaneba imaSi mdgomareobs, rom maTematikuri aparatis garTulebasTan erTad mniSvnelovnad rTuldeba ekonomikuri WeSmaritebebisa da sxva, gansakuTrebiT humanitarul da socialur mecnierebebSi miRebuli Sedegebis aRqma;
   
3. 
   mesame naklovanebas warmoadgens is garemoeba, rom igi ekonomikur mecnierebas wyvets empiriuli niadagidan, axdens mis virtualizacias;
   
4. 
   meoTxe naklovaneba imaSi gamovlindeba, rom igi naklebad gvexmareba konkretuli ekonomikuri problemebis gadawyvetaSi da araefeqturad ”muSaobs” saRi azris doneze.
   

CamoTvlili naklovanebebi yovelTvis unda axsovdes im ekonomistebs, romlebic maTematikur instrumentebs iyeneben.